Achter de schermen: Kap en Grime
Tekst: Laura Roling
De wereld achter het toneel van Nationale Opera & Ballet is een voorstelling op zich. Welke rollen zijn er te verdelen? In deze serie volgen we medewerkers van Nationale Opera & Ballet die niet op het podium te zien zijn. Decorbouwers, visagisten en voorstellingsleiders, maar ook de medische dienst, de brandweer en de medewerkers van de kantine.
Deze keer nemen we een kijkje in de wereld van kap en grime.
De afdeling Kap en Grime bruist van de activiteit. Overdag werken de medewerkers in het atelier aan de pruiken en make-up voor verschillende nieuwe producties en reprises. ‘s Avonds zorgen ze dat alle zangers, dansers en figuranten op tijd klaargemaakt worden voor hun opkomst op het toneel.
Overdag: de ateliers
De dagelijkse leiding van de afdeling Kap en Grime is in handen van de Britse Anette Ollerearnshaw. Ze is sinds de start van het seizoen 2018-2019 aan Nationale Opera & Ballet verbonden. Het mooist aan het werk van haar afdeling? “Wat wij doen komt niet tot stand zonder intensieve samenwerking. Het is een collaborative art, die bovendien iedere voorstelling steeds weer opnieuw gemaakt wordt.”
Nieuwe producties
Het werken aan een nieuwe productie begint altijd met een ontmoeting tussen Ollerearnshaw en de ontwerper van de productie. “De directeur Kostuum, Kap en Grime, Robby Duiveman, schuift daar ook bij aan. We nemen dan samen door hoe we de ontwerpen kunnen gaan uitvoeren. Welke materialen passen het beste bij de visie van de ontwerper? Nemen we mensenhaar, buffelhaar, paardenhaar of synthetisch haar? En in welke kleur, textuur en lengte? Welke pruiken maken we in huis en welke kunnen we uitbesteden? We zoeken daarbij naar de juiste balans tussen artistieke en financiële overwegingen.”
Het verschilt bovendien erg per ontwerper hoe concreet de ideeën over kap en grime zijn. “Bij de ene ontwerper krijgen we veel meer artistieke ruimte dan bij de andere. Daarbij kunnen we ook niet overal op anticiperen. Zo heeft het licht dat er gebruikt gaat worden een heel belangrijk effect op het uiteindelijke resultaat. Daar proberen we wel zo snel mogelijk een duidelijk idee van te krijgen, maar zeker bij nieuwe producties kan daar tijdens het repetitieproces nog wel eens wat aan veranderd worden. Wij proberen dan zoveel mogelijk mee te bewegen met de aanpassingen.”
Bijbels
Reprises zijn wat eenvoudiger. “Van iedere nieuwe productie leggen we werkelijk alles vast, van de ontwerpschetsen tot de exacte make-up die we uiteindelijk voor de voorstellingen aanbrengen, tot close-up foto’s van de zangers en dansers met kap en grime. Deze bijbels, zoals we ze noemen, pakken we er meteen bij wanneer we een productie gaan hernemen.”
Pruiken Oedipe
De medewerkers van de afdeling kap en grime zijn ondertussen druk aan het werk in de ateliers. Er worden pruiken gemaakt voor Johan Reuter, die binnenkort de titelrol in Oedipe zal zingen. “Voor iedere levensfase van Oedipe maken we een andere pruik. Hoe ouder hij wordt, hoe dunner zijn haar en hoe verder zijn haargrens naar achteren wijkt.”
De zijden basis waarin de haren worden geknoopt is precies passend gemaakt voor het hoofd van Johan Reuter. Ollerearnshaw: “Er zijn verschillende manieren om een precies passende pruik te maken. Een veelgebruikte manier is om een gipsafgietsel van iemands hoofd te maken. Dat vul je dan met schuim, en dan heb je een pruikenblok waar je direct mee uit de voeten kunt. Je kunt ook met tape en plastic de vorm van iemands hoofd precies namaken. Het is een andere manier van werken, maar wel weer een stuk aangenamer voor de zanger. Zo hebben we het bij Johan Reuter gedaan.”
Reprises en onderhoud
Verderop in het atelier worden de pruiken voor de reprise van het ballet Cinderella in model gebracht. Anette: “Pruiken blijven meestal gewoon langdurig goed, maar wanneer je een voorstelling in reprise neemt moet je natuurlijk wel de styling van het haar opnieuw doen en eventueel onderhoud plegen, zodat de pruiken er weer fris uitzien en goed blijven zitten. En soms moet je een pruik helemaal opnieuw maken.”
Ook met de pruiken van Il barbiere di Siviglia, de productie die op dat moment op de planken staat, is iemand in het atelier bezig. “Tussen de voorstellingen door kijken we of de pruiken nog goed zitten, verwijderen we lijmresten en maken we ze weer klaar voor de volgende voorstelling.”
‘s Avonds: achter de schermen bij Il barbiere
Het is een uur voor aanvang van Il barbiere di Siviglia. In de gangen van de kleedkamers is het een drukte van jewelste. Stuk voor stuk moeten de talloze zangers, koorleden en figuranten zich melden in de stoelen van de Kap en Grime. Ze worden klaargemaakt door een kern van vaste medewerkers en freelancers.
In de stoel van Lonneke van Lent neemt Dieuwertje Spek plaats. In de spectaculaire ouverture van Il barbiere di Siviglia maakt ze haar opwachting als ‘Big Marie’, een reusachtige Marie Antoinette die een aantal kinderen onder haar rok tevoorschijn laat komen. Op het hoofd van Big Marie pronkt een grote grijze suikerspin van buffelhaar, met daarbovenop een slagschip.
Voordat het tijd is voor de pruik, wordt de grime aangebracht. Niet te opzichtig, want Dieuwertje moet na haar optreden als Big Marie in enkele tientallen seconden op het zijtoneel getransformeerd worden tot een onopvallende burger van Sevilla. Voor een uitgebreide aanpassing van de make-up is dan geen tijd meer.
Headbangen
Na de make-up is het tijd voor de pruik. Lokken haar worden door Lonneke vakkundig opgerold en vastgespeld. Dieuwertje krijgt een band van tule om haar hoofd gewikkeld, een kouspet opgedaan en vervolgens wordt de reusachtige pruik met speldjes op haar hoofd bevestigd. Of de pruik niet zwaar is en ze niet heel voorzichtig moet doen? “Ja, het is een flink gevaarte, maar ik kan er best een beetje mee headbangen. Hij zit goed vast.” Samen met een collega bevestigt Lonneke ondertussen het schip op de pruik en maakt het zijde aan de voorkant van de pruik extra vast met mastix, een sterke huidlijm. Dieuwertje mag door naar het toneel, waar haar jurk en stelten in de coulissen op haar wachten.
Zo’n kwartier voor aanvang meldt Dieuwertje zich op het linker zijtoneel. Ze beklimt een trap en trekt haar stelten aan. Eén van de kleedsters helpt haar in de jurk en zorgt dat alles er goed uitziet. Kort voor de openingsnoten van de ouverture van Il barbiere neemt Dieuwertje plaats achter een zwart doek op het podium, klaar voor haar opkomst.