Anthony Heidweiller: ‘Dit is wat mij betreft pas het begin’
Hoe kan opera aansluiten bij wat er leeft in de samenleving? Hoe kunnen we opera verbinden met nieuwe generaties, met de geluiden en thema’s van deze tijd? En heb je, nu de reguliere programmering vanwege Covid-19 niet op de geplande manier kan plaatsvinden, ideeën om te kijken wat er wel mogelijk is?
Met deze vragen belde operadirecteur Sophie de Lint in april van dit jaar Anthony Heidweiller, al sinds jaar en dag gelauwerd operamaker en gepassioneerd pleitbezorger van participatieprojecten op het gebied van opera en muziektheater. Zou het mogelijk zijn om op korte termijn projecten te ontwikkelen met jonge mensen, met de makers van nu?
Heel concreet: zou het lukken om al komend najaar, van september tot en met december 2020, projecten te ontwikkelen die bij voorkeur gerelateerd zijn aan de grote opera’s die oorspronkelijk geprogrammeerd stonden – Mefistofele, Innocence, Le nozze di Figaro en Aida –, uiteraard rekening houdend met de strenge protocollen van het coronaregime? Die uitmonden in iets dat we zouden kunnen laten zien aan ons publiek? Met als achterliggende vragen: hoe kijken jonge kunstenaars, musici en regisseurs naar de traditionele westerse kunstvormen? Wat betekent opera voor hen? Hoe kan je grote maatschappelijke thema’s – migratie, (on)gelijkheid, de klimaatcrisis – vormgeven in muziek, in theater, in opera? Hoe relevant is kunst voor de samenleving en omgekeerd?
DE STAD ALS INSPIRATIEBRON
Grote vragen waar Heidweiller niet van schrikt. Integendeel, zegt hij: “Het hangt er maar vanaf hoe je ernaar kijkt. De vraag is voor mij doorgaans boeiender dan het antwoord. Voor mij staat participatie voorop, ook als maker. Het contact met het publiek is essentieel. Het is van groot belang om je als kunstenaar af te vragen: voor, over en met wie maak ik kunst? Wat voor verhaal wil ik eigenlijk vertellen? Begin eens om je heen te kijken in je eigen stad, je eigen wijk, je eigen omgeving. Voor mij is de stad een belangrijke inspiratiebron. Elk individu heeft een eigen verhaal en een eigen stem. Iedereen kan zingen, iedereen kan verhalen vertellen. Begin bij wat mensen om je heen raakt, wat hen bezighoudt. Wat inspireert je? Waar ben je bang voor? Waar word je gelukkig van? Zeker in een tijd als deze, met zoveel onzekerheid angst, zorgen, paniek en drama, liggen de verhalen als het ware voor het oprapen. Geef die creativiteit en die authenticiteit dan ook echt de ruimte en wees niet bang om heilige huisjes omver te schoppen.”
“Jonge mensen denken minder in vaste hokjes en dat biedt mogelijkheden om de ruimte te verkennen. Om buiten de gebaande paden te kijken wat er nog meer bestaat, bijvoorbeeld in andere culturen dan alleen de westerse traditie. We leven in een tijd waarin we nieuwe betekenissen moeten zoeken. De kunst kan ons hier heel goed bij helpen.”
AFGESTUDEERDE MAKERS
“Bij OFF hebben we veel ervaring opgedaan met het werken met teams van studenten, met wie we kleinschalige opera’s hebben gemaakt. Ik heb een aantal getalenteerde deelnemers van eerdere edities gevraagd om zich te committeren aan een van de opera’s én aan een stadswijk. Intussen zijn er vier artistieke teams samengesteld die elk aan een – heel ander – project werken. Het zou fantastisch zijn als recent afgestudeerde jonge makers jaarlijks de kans krijgen om op zo’n manier verder te groeien. In de teams werken we met alle disciplines: componisten, regisseurs, musici, zangers, decor- kostuum- en lichtontwerpers, videokunstenaars.”
DIT IS HET BEGIN
“Ik hoop dat dit het begin van een jaarlijkse traditie wordt en dat het mogelijk wordt om elk seizoen ruimte te bieden aan jonge operamakers. Je kunt pas echt iets opbouwen als je kiest voor lange lijnen, voor echte betrokkenheid van buurtbewoners, van de mensen met wie je kiest te werken, van de mensen uit jouw stad. Het heeft geen zin om een willekeurige wijk in te gaan, er een project te doen en weer te vertrekken. Je moet mensen aan je binden, talent de kans geven om zich te ontplooien, verbindingen echt stevig maken. Een podium bieden aan de huidige generatie en de confrontatie aangaan, een bijdrage leveren aan een inclusievere kunstsector. Dit is wat mij betreft pas het begin.”
© Omslagfoto: Jelmer de Haan
© Foto's: Desiré van den Berg