Clay Hilley
Bethany Davis

Clay Hilley: een heldentenor zonder angst

24 augustus 2021

De 39-jarige Amerikaanse heldentenor Clay Hilley maakt zijn debuut bij De Nationale Opera in de titelrol van Zemlinksy’s Der Zwerg. Hij studeerde zang en piano in zijn thuisstaat Georgia en na een vrij lange aanloop gaat hij de komende jaren oogsten met belangrijke rollen als Tristan en Siegfried bij grote en vooraanstaande gezelschappen. Een makkelijke weg was het niet.

‘Het heeft lang geduurd voor ik daadwerkelijk van mijn zang kon leven.’

Clay Hilley kreeg zijn liefde voor opera niet met de paplepel ingegoten: “Ik kom uit een gezin waarin muziek geen rol speelde. Wel zou mijn grootmoeder ooit gebeden hebben om een muzikaal kleinkind. Ik neem maar aan dat ik dat ben.”

“Al vroeg wilde ik piano spelen. Daarnaast speelde ik trombone in de fanfare van mijn stad en zong ik mee in schoolproducties. Toen ik in het koor van een productie van La bohème meezong, wist ik het zeker: ik wil mijn geld als musicus gaan verdienen. Dat werd me natuurlijk door mijn familie met klem afgeraden, want het zou een armlastig bestaan worden. Ze kregen gelijk en het heeft lang geduurd voor ik daadwerkelijk van mijn zang kon leven.”

 

Heldentenor

Heldentenoren vormen een heel specifieke groep in de zangerswereld. Sommige zangers beginnen als bariton en ontwikkelen zich tot heldentenor met een nog steeds baritonale toon en soms niet altijd even gemakkelijke hoge noten. Andere heldentenoren hebben altijd als tenor gezongen en zijn daardoor vaak, maar zeker niet altijd, comfortabeler in rollen die een zogenaamd hogere tessituur hebben, rollen die over de hele breedte van de opera in een hoger bereik van de stem liggen. Clay Hilley hoort tot die tweede groep.

“Ik ben altijd een tenor geweest. Ik zong alles, van Alfredo (La traviata) en Edgardo (Lucia di Lammermoor), tot later Don José (Carmen), Idomeneo en Samson (Samson et Dalila), maar had nooit gedacht aan Wagnerrollen of andere partijen voor heldentenor. Een bekende agent, Matthew Epstein, hoorde mij en zei me dat ik niet raar moest opkijken als het merendeel van mijn toekomstige repertoire in het heldentenorvak zou liggen. Hij was niet de eerste overigens.”

‘Als understudy heb ik welgeteld 230 keer klaargestaan om het toneel op te gaan.’

Gouden tips

“Ik deed veel in het studio- en stagecircuit toen ik aan het Glimmerglass Festival-programma mocht deelnemen en de Amerikaanse regisseur Francesca Zambello me hoorde. Ze introduceerde me vervolgens bij de grote heldentenor Jon Frederic West, bij wie ik masterclasses mocht volgen. We hielden daarna contact via Facebook en jaren later, in 2015, belde hij me. Hij zei dat hij wat recente opnames van me had gehoord en dacht dat hij me het laatste zetje in de goede richting kon geven. Ik ging naar hem toe en in slechts twee dagen tijd viel plots alles op zijn plek. Het waren drie punten, waarvan er twee eigenlijk simpel en beginnerstips waren: sta helemaal rechtop als je zingt, zodat je je borstkast de volledige ruimte geeft voor maximale resonantie én laat je kaak zakken, zodat je ruimte maakt voor je geluid. De derde tip was minder simpel, maar vormde de laatste schakel: maak je toon meer verticaal, geef het midden de volle, bijna baritonale klank om echt het hele spectrum van de stem te gebruiken. Mensen hoorden mij en zeiden me dat mijn stem wezenlijk was veranderd en verbeterd. De aanbiedingen volgden maar waren eerst vooral als cover, understudy voor de grote rollen. Ik ben een beetje een cijferfreak en ik heb in die jaren welgeteld 230 keer klaargestaan om het toneel op te gaan. Twee keer heb ik daadwerkelijk ingevallen.“

Clay Hilley
Clay Hilley

Doorbraak

Door de Covid-uitbraak stagneerde de grote doorbraak maar nu, met onder meer Siegfried in Wagners Ring des Nibelungen aan de Deutsche Oper Berlin, lijkt de carrière van Clay een grote vlucht te nemen. Echte heldentenoren zijn dun gezaaid, dus de aandacht en de daarbij komende druk is vrij groot. Ook is er het risico om te vroeg te veel en te zware partijen te zingen.

“In mijn beginnersjaren zong ik waarschijnlijk eerder te lichte rollen op audities of bij competities dan te zware en kwam mijn echte stem niet tot zijn recht. Ik ben daardoor, en door al die jaren van coveren, misschien wat laat tot bloei gekomen, maar ik voel geen druk, heb eigenlijk geen angsten om mijn stem en heb gelukkig niet het gevoel dat ik ‘overzing’ of mezelf in vocale problemen breng met het repertoire dat ik zing. Het hoort misschien ook wel bij de heldentenor om zonder angst te zingen. Ik neem mijn vak heel serieus en werk hard, maar ik neem mezelf niet zo serieus en ben niet snel nerveus of opgewonden.”

“Ik merk soms dat ik een probleempje heb met een bepaalde passage maar weet tegenwoordig hoe ik dan een oplossing kan vinden. Ook Jon Frederic West helpt me daarbij door bijvoorbeeld te zeggen dat een paar zinnen vóór de lastige passage minder belangrijk zijn en je die zó zingt, dat je de lastige frases daarna beter kunt zingen.”

 

Veelzijdigheid

Naast de grote Wagnerrollen (Siegfried en Tristan) zingt Clay ook rollen in het Italiaanse en Franse repertoire, zoals Radamès (Aida), Otello en Samson en hoopt dat zo lang mogelijk te blijven doen. “Het is een cliché, maar het Italiaanse repertoire is de basis van alles en ik probeer in alles wat ik zing de Italiaanse zangprincipes, het belcanto, te eren door alles met écht legato (naadloos aaneengelaste klanken) te zingen en met een goede techniek. Ik weet ook dat er een gevaar is dat met meer zware heldentenorrollen de stem minder flexibel wordt, maar zo lang als het kan hoop ik mijn repertoire te mengen. Daarbij is het belangrijk dat je altijd met je hele, volle, eigen stem zingt.”

Ondanks het feit dat de rollen die hij zingt vaak heldhaftig zijn, komen veel van de personages aan weinig heroïsche einden. Ook de rol van Der Zwerg, waarmee hij bij De Nationale Opera debuteert, is niet een held in de letterlijke zin. “Ik kan nog niet veel verklappen over de regie van Nanouk Leopold, maar de kleine man wordt geen underdog. Wel een buitenstaander, maar hij zou wel eens het meest aantrekkelijke personage op het toneel kunnen worden.”

 

Heldentenor

Een heldentenor is een tenor met een krachtig, dramatisch geluid dat dwars door een groots orkest moet kunnen snijden. Daarnaast is vocaal uithoudingsvermogen een absolute vereiste voor dit stemvak: niet zelden moeten heldentenoren uren aaneen zingen, zoals Siegfried in Der Ring des Nibelungen en Tristan in Tristan und Isolde.

Tekst: Bo van der Meulen

Foto's: Bethany Davis