Dirigent Kwamé Ryan verheugt zich op een intense theatrale reis
Hij werd geboren in Canada, groeide op in Trinidad en Tobago en verhuisde vervolgens naar Engeland om zijn dromen te verwezenlijken aan de Universiteit van Cambridge. Hier studeerde hij niet alleen musicologie, maar ook piano, zang en contrabas. De fijne kneepjes van het dirigentschap leerde hij van Peter Eötvös. Inmiddels is Kwamé Ryan zelf een gevierd dirigent die verschillende awards op zijn naam heeft staan. Daarnaast zet hij zich in voor de muzikale ontwikkeling van jong talent als directeur van de Academy for Performing Arts in Trinidad en Tobago. In november staat de dirigent voor het eerst op de bok van De Nationale Opera met de hedendaagse opera Blue van Tazewell Thompson en Jeanine Tesori.
Tekst: Naomi Teekens
Muziek werd hem met de paplepel ingegoten: klassieke symfonieën, cassettebandjes met jazz en calypso en lp’s van Indiase raga-zangers galmden van jongs af aan door het huis. Toch ontdekte hij naar eigen zeggen zijn liefde voor muziek en vooral muzikale vertelling pas toen hij met zijn familie Star Wars zag in een drive-in bioscoop in Trinidad en Tobago: “Ik weet nog goed dat ik totaal overdonderd was. Dagenlang nadat ik die film had gezien, was ik helemaal van de wereld. Het had zo’n impact op me. Ik ervoer het als pure magie, dat muziek een verhaal zo goed kon omarmen en vooral voortstuwen. Vanaf dat moment ging ik zelf experimenteren met muziek en begon de liefde van mijn ouders voor verschillende muzikale stijlen en tradities z’n vruchten af te werpen. In mijn kleine speelse composities bracht ik al die verschillende invloeden samen en creëerde ik mijn eigen eclectische muzikale wereld.”
Verrassende scherpte
Wanneer hij het libretto van Blue voor het eerst leest, is Ryan meteen onder de indruk van de verhalende kracht en scherpte van het werk: “Ik werd onmiddellijk meegenomen op een intense theatrale reis. In zijn libretto beschrijft Tazewell Thompson de zwarte Amerikaanse ervaring op een heel directe en ongelooflijk eerlijke manier, die me op sommige momenten verraste. Het is hierdoor een krachtig, maar ook heel intiem en kwetsbaar portret. Hij weet op zo’n eenvoudige wijze een breed palet aan sociaal-politieke thema’s over te brengen.”
‘Blue is diepgeworteld in een problematiek die breder is dan de Amerikaanse zwarte ervaring.’
Musical en opera
Diezelfde effectieve directheid vindt de dirigent terug in de muziek van Jeanine Tesori. Zij verweeft volgens hem naadloos de werelden van opera en musical in haar compositie en dit zorgt voor een gevat samenspel tussen beide genres. “Toen ik door De Nationale Opera werd benaderd om dit werk muzikaal te begeleiden, was ik daarom meteen enthousiast. Ik heb namelijk een enorme voorliefde voor werken die dit soort cross-overs in hun muzikale structuur met zich meedragen. Sterker nog, toen ik als muzikaal leider werkte voor Theater Freiburg, programmeerde ik in mijn derde seizoen de musical Cabaret om zelf te dirigeren. In Tesori’s compositie van Blue herken ik vanuit de musical de uiterst efficiënte manier om emoties snel en direct over te brengen. Ook hoor ik onmiskenbaar dat ze zichzelf de ruimte heeft gegund om het verhaal muzikaal te laten ontvouwen en ontwikkelen op bepaalde sleutelmomenten – zoals we juist vaak in opera horen gebeuren. Het is duidelijk dat ze de kracht van deze twee verschillende muzikale vertelconventies goed begrijpt, want ze creëert ermee een heel interessante en verrijkende manier van vertelling.”
Opera over de zwarte ervaring
De afgelopen tijd heeft Ryan aan verscheidene moderne opera’s gewerkt die zich toeleggen op thema’s als kleur en de zwarte ervaring. Zo dirigeerde hij vorig seizoen The Time of Our Singing bij De Munt in Brussel. Ryan hoopt dat hij met het brengen van verhalen als Blue bij kan dragen aan een groeiend bewustzijn rondom thema’s als systemische sociale ongelijkheid in de wereld: “Blue vertrekt natuurlijk onmiskenbaar vanuit een Amerikaanse context, maar het werk is diepgeworteld in een problematiek die breder is dan de Amerikaanse zwarte ervaring. Ik geloof dat het heel belangrijk is om verhalen als deze te presenteren. Het brengt de dialoog op gang en zet aan tot denken bij mensen die nog aan het begin van hun bewustwordingsproces staan. Tegelijkertijd kunnen opera’s als deze ook juist verdiepend werken voor mensen die zich al langer bezighouden met thema’s als sociale (on)gelijkheid en gelijkwaardigheid. Niet alleen als dirigent, maar ook als mens hoop ik op deze wijze bij te kunnen dragen aan een verbreding in het bewustzijn van ieder mens.”