Evelyn Herlitzius - Zoeken naar de waarheid in de kunst

De allereerste repetities zitten er net op als we elkaar spreken, en Herlitzius is opgewekt. “Ik kan niet anders zeggen dan dat ik me geweldig voel. We hebben de eerste muzikale en scenische repetities gehad en het voelt als een groot geluk om hier te zijn. Het weerzien met dirigent Markus Stenz, onder wie ik onder meer Brünnhilde (Der Ring des Nibelungen) heb gezongen, was ook heel fijn. Hoewel ik nog alle namen van mijn collega’s moet onthouden, heb ik een heel goed gevoel bij de hele cast. Ik heb nog nooit met Ivo van Hove gewerkt en hij was er nog niet bij tijdens de eerste repetities, maar ik weet zeker dat we het goed gaan hebben samen.”

Van roldebuut naar roldebuut

“Ik heb sinds een paar jaar mijn stemvak gewisseld. Ik heb onlangs mijn eerste Gravin in Pique Dame gezongen, dus tegenwoordig ga ik weer, net als in het begin van mijn carrière, van roldebuut naar roldebuut.”

“Ik bereid me op nieuwe rollen heel intensief voor, maar dat doe ik eerst zonder cd’s te beluisteren of dvd’s te bekijken. Natuurlijk ben ik me bewust van alle grote zangeressen die deze rollen eerder geïnterpreteerd hebben, zoals Martha Mödl, maar hun opnamen beluister ik pas als ik mijn eigen studie zo ver heb afgesloten dat ik denk de partij te kennen. Anders blokkeert mijn fantasie en wordt het gevaar om collega’s te kopiëren eenvoudigweg te groot. Ik wil me de rol met zo min mogelijk vooringenomenheid eigen maken. Ik probeer, net als zangers in de tijd voor opnames moesten doen, een reis in het onbekende te maken. Van deze specifieke productie van Ivo van Hove heb ik dan ook alleen maar een paar foto’s op de website van De Nationale Opera bekeken, verder niets. Al het andere wil ik hier ter plekke met mijn collega’s ontdekken.”

“De stijl van Mahagonny is me niet vreemd. Ik heb verschillende hedendaagse opera’s gezongen, zowel met gesproken woord als ook met een soort ‘Sprechgesang’, zoals in Wozzeck. Ik heb ook ooit een Fidelio gezongen met alle – en dan bedoel ik werkelijk alle – dialogen die in de originele versie staan. Dat was een heel bijzondere ervaring en ik heb dus best wat oefening als het gaat om het schakelen tussen gezongen en gesproken teksten.”

“Bij Mahagonny komt er natuurlijk ook nog de benadering van Brecht bij, die eigenlijk heel weinig informatie over de personages geeft. Daarbij is elk personage ook een soort principe, niet alleen een personage. Heel interessant vind ik de voornaam van de weduwe Begbick, Leokadja, wat zoveel betekent als ‘oplichtend’, ‘wit’, ‘helder’, dus een vrouw die licht (in het geheel) brengt, helderheid en misschien zelfs wel een lichtverschijning is. Dat is best opmerkelijk voor iemand die een hoerenmadam is en streng en zakelijk optreedt.”

Een overlever

“Ik zie Begbick eigenlijk als een heel normale vrouw. Ze heeft van alles meegemaakt, maar ze heeft de wil om telkens opnieuw te beginnen. Ze is ook een slimme zakenvrouw. Negentien jaar eerder is haar man gestorven en ze mist hem nog steeds. Er is een grote eenzaamheid in haar bestaan, maar ze is een overlever. Ze heeft een ‘ik wil nog wat van het leven maken’-mentaliteit. Natuurlijk is ze een sterke en soms ook harde vrouw, maar ze zorgt goed voor de meisjes die voor haar werken.”

‘Er is een grote eenzaamheid in haar bestaan’

“Ze laat zich ook twee keer heel duidelijk van haar zachtere kant zien. De eerste keer is wanneer ze uit de handeling stapt en over zichzelf vertelt: ‘Auch ich bin einmal an einer Mauer gestanden mit einem Mann, und wir haben Worte getauscht und von der Liebe gesprochen.’ (‘Ook ik stond ooit bij een muur met een man, en we wisselden woorden en spraken over liefde’). Ze krijgt van Kurt Weill dan ook prachtige lyrische muziek te zingen. Het wordt haast een Schumann-lied.”

“En in de tweede akte, wanneer ze de jongemannen min of meer opdraagt lief voor haar meisjes te zijn, zegt ze: ‘Spucke den Kaugummi aus, wasche zuerst deine Hände, lasse ihr Zeit und sprich ein paar Worte mit ihr.’ (‘Spuug je kauwgum uit, was eerst je handen, geef haar de tijd en praat wat met haar’). Zulke vrouwen had je tot dan toe helemaal niet in de opera, hoewel er aan het eind van de twintiger jaren wel veel van dit soort vrouwen waren die zich er na de Eerste Wereldoorlog en de grote wereldwijde economische crisis op de een of andere manier alleen doorheen moesten zien te worstelen.”

“Deze meedogenloosheid van Brecht en Weill was ten tijde van de première schokkend voor het publiek. Maar dat was natuurlijk ook hun bedoeling. Ze wilden een geheel nieuwe stijl creëren, die ook nieuw en waarachtig was. En dat probeer ik ook altijd te vinden in mijn operavertolkingen, waarheid of waarachtigheid.”

Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny is van 6 tot en met 27 september 2023 te zien in Nationale Opera & Ballet