Grant Gershon over Girls of the Golden West: 'een herkenbare en tijdloze opera
Tekst: Hans Visser
Bestaan ze nog, de operacomponisten van het kaliber Mozart en Verdi? Is de Amerikaan John Adams zo’n man? “Jazeker’’, zegt Grant Gershon. De dirigent plaatst zijn landgenoot zonder aarzelen bij die groep der groten. “Ook John toont in zijn opera’s de ontwikkeling van zijn hoofdpersonen. Ook hij laat zien hoe dat gebeurt in een wisselwerking met de maatschappij. Kijk maar naar Girls of the Golden West. Samen met regisseur Peter Sellars maakt hij opera’s die herkenbaar zijn, tijdloos.’’
Gershon vervolgt: “Eigenlijk mag ik dat niet zeggen, want ik werk al bijna dertig met John en Peter. Al sinds hun eerste opera Nixon in China. Daarna was ik betrokken bij de operaoratoria El Niño en The Gospel According to the Other Mary. Inmiddels zijn we met z’n drieën dusdanig vergroeid dat we elkaars zinnen kunnen afmaken.”
Gold Rush
“Johns gevoel voor het karakteriseren van personages in zijn muziek heb ik enorm zien groeien en subtieler zien worden. In het orkest laat hij horen hoe complex die mensen zijn. Als een echte verteller raakt hij hun kern. Ook zijn muziek is complex, maar tegelijk meer dan ooit lyrisch. Vooral in Girls of the Golden West, een verhaal dat zich afspeelt in het Californië van 1850. Destijds werd daar goud gevonden en dat trok talloze mensen die hoopten daar rijk te worden: de Gold Rush.”
Grant Gershon dirigeerde eind 2017 de wereldpremière van het werk in San Francisco, nu leidt hij in Amsterdam de Europese première. Natuurlijk kent hij ook die andere opera over het Wilde Westen, Puccini’s La fanciulla del West. “Maar… ga niet vergelijken, want Fanciulla is eigenlijk een soort Spaghettiwestern à la Sergio Leone. Puccini gebruikte het verhaal The Girl of the Golden West. Daarom vonden John en Peter het grappig hun opera Girls of the Golden West te noemen.’’
Verbinding met de samenleving
“Zij vertellen een andere geschiedenis dan die waarmee ikzelf in Californië opgroeide. De verhalen die iedereen kent zijn geschreven door blanke Amerikanen, ’de overwinnaars’. Daarom wist ik niets over al die verschillende culturen en het afschuwelijke, vaak gewelddadige leven. Nooit hoorde je iemand over de beschamende genocide onder de Indianen.
In deze opera spiegelen John en Peter de Gold Rush aan onze tijd. Dit is dus niet zomaar een verhaal. Nixon in China, The Death Of Klinghoffer en Dr. Atomic waren dat ook niet. Het is boeiend te merken dat een deel van het publiek die verbinding met de samenleving geweldig vindt, terwijl anderen daar niets mee te maken willen hebben. In elk geval laten we zien waar wij staan.”
“Toen John werkte aan de eerste akte moest Donald Trump nog verkozen worden tot president van Amerika. Na zijn verkiezing begonnen we aan de tweede akte. De sfeer in het land veranderde en ook de opera werd grimmiger, gewelddadiger.”
Nu, ruim honderdvijftig jaar na de Gold Rush, vreest Gershon soms hetzelfde. Trump wil een muur tussen de VS en Mexico bouwen. “Stel je voor: vlak voor de Gold Rush was Californië nog Mexicaans. Het is gebied door Amerika geannexeerd.”
Na de wereldpremière was er kritiek. “Logisch. Dit werk is zo complex dat ik mij niet kan voorstellen dat een criticus na een enkel bezoek alles doorziet. Geldt dat niet voor alle grote werken?”
Girls of the Golden West Teaser Trailer
Muziek op het lijf geschreven
De Nationale Opera brengt Girls of the Golden West met nagenoeg dezelfde rolbezetting als bij de wereldpremière. “Een grote luxe. Julia Bullock bijvoorbeeld, speelt prachtig de rol van Dame Shirley. Aanvankelijk is die vrouw geamuseerd door wat ze ziet, maar als het verhaal donkerder wordt, voel je dat met haar ook het publiek zich geschokt en gedesillusioneerd voelt.”
“John schreef elke zanger de muziek op het lijf. Bovendien zie je bij elke solist een eigen visie op het vak en op wat dat voor de samenleving betekent. Hun eigen achtergrond is vaak die van hun rol en dat herken je in de voorstelling. Deze klassieke zangers wortelen ook in pop, jazz en rock-’n-roll. Net als John die daar nog als een kind van geniet. Daarom stroomt zijn muziek zo mooi, al is het voor een dirigent een enorme uitdaging om zijn spel met die wisselende ritmes en de ‘groove’ helder te houden.”
“Deze productie zal in Amsterdam alleen nog maar groeien, de solisten weten nu al zoveel meer over de karakters en de muziek. Bovendien is Peter niet geïnteresseerd in het domweg ’herscheppen’ van zijn regie, hij gaat dieper. Hij heeft de eerste akte zelfs compleet herzien en die is naar mijn gevoel nu veel sterker. Daarom zie je straks een ’andere’ voorstelling dan bij de première. Je zou moeten meemaken hoe hij zelfs de koorleden laat putten uit hun eigen ervaringen en bij hen de diepste emoties losmaakt.”
Meegroeien
Weinig dirigenten hebben de kans om een carrière lang mee te groeien met een componist en een regisseur. “Het is geweldig om de samenwerking tussen die twee mee te maken. God weet wat ze hierna nog bedenken. Ik zal nooit vergeten hoe John mij via de computer twee derde van de eerste akte liet horen. Ik voelde gein, lichtheid en energie. Samen zongen we alle rollen en ik kreeg de indruk dat hij nooit eerder zoveel plezier had in een nieuw project. Misschien omdat het om Californië gaat, waar hij in de bossen een huisje heeft.”
“Zijn liefde voor dat gebied voel je in de laatste, ontroerende zes minuten. Daar kijkt Dame Shirley, voordat ze na het grote drama uit dat dorp vertrekt, nog een keer om zich heen en bezingt dan de schoonheid van het land. Die muziek komt uit het diepst van zijn hart. Daar zegt John dat de schoonheid van het landschap de wreedheid altijd overleeft. Met dat gevoel gaan de mensen naar huis.”
Dit artikel verscheen eerder in Odeon 113.
Scènefoto: Martin Walz. Portret Grant Gershon: Marie Noorbergen.