Het internationale belang van Hans van Manen
Sjeng Scheijen, biograaf van Hans van Manen
Er bestaat een beroemde anekdote over Hans van Manen en Benno Premsela, waarin een vaas een hoofdrol speelt. Hans was nog jong, danste wel al, maar was nog geen choreograferende beroemdheid. Premsela was nog niet de beroemde ontwerper, maar had enige bekendheid als decorateur van de Bijenkorf, en misschien al als een voorvechter van homorechten. Hans was bij Benno thuis in Amsterdam toen die een pakket uit Milaan ontving. Een schitterende vaas van Venini, voor het toen indrukwekkende bedrag van honderdvijftig gulden. Zoiets was in Nederland niet te koop. Benno was speciaal naar Milaan gegaan om de vaas uit te zoeken en te bestellen. Toen hij de vaas had uitgepakt riep hij: ‘Vangen’ en gooide hem zo door de keuken naar Hans toe. Die bedacht zich geen seconde en gooide de vaas terug. ‘Toen liep ik weg, ik dacht, nu blijft ie het doen.’ Zo werd er in die kleine wereld waarin Hans volwassen werd naar kunst gekeken. Schoonheid was belangrijk, je moest bereid zijn er een hoge prijs voor te betalen, je moest bereid zijn om een lange reis te maken om het krijgen, je moest het verstand en het oog hebben om te kiezen – er was kortom bijna niets belangrijkers, maar onderdanige verering voor kunst sloeg nergens op.
Nooit maakte hij zijn eigen visie ondergeschikt
De eigen creativiteit, vriendschap, humor, het echte leven was altijd belangrijker. Het is die mentaliteit die Hans zijn hele kunstzinnige leven heeft gevolgd. Bijna alle grote bewegingen in de dans van de twintigste eeuw zoog hij op. Balanchine, Martha Graham, Jerome Robbins, de moderne dansrevolutie in de sixties, de grote Hollywooddansers, allemaal vonden ze ergens een plek in zijn danstaal. Maar nooit maakte hij zijn eigen visie ondergeschikt, hij ving de vaas op en gooide hem verder. Bewonderend oneerbiedig. Het wonderlijke is juist dat al zijn balletten, vanuit welke traditie ze ook zijn gemaakt, onmiskenbaar zijn handschrift hebben. Er is een goede reden waarom gezelschappen de balletten van Van Manen wereldwijd programmeren: dansers vinden het namelijk heerlijk om zijn stukken te dansen. Het is een danstaal die is gebaseerd op de mogelijkheden van het lichaam en het plezier om te dansen, maar het is ook een danstaal die voortbouwt op wat die dansers al weten, op de kennis die besloten ligt in hun lichamen. Het internationale belang van zijn balletten is dit: hij gebruikte de grootsheid van de danstraditie om een eigen danstaal te ontwikkelen, statig en swingend tegelijk, en toonde de internationale balletwereld zo de weg naar de toekomst.
Sjeng Scheijen
Slavist, Ruslandexpert en schrijver Sjeng Scheijen kreeg wereldwijde lof vanwege zijn biografie van Sergej Diaghilev. Momenteel werkt hij aan een nieuwe biografie van Hans van Manen.