Matthew Rowe: ‘Ik houd van de dialoog’
Tekst: Carine Alders
Het Balletorkest is een orkest met een missie: ultieme synergie bereiken tussen dans en muziek. Matthew Rowe – chef-dirigent van Het Balletorkest en muzikaal leider van Het Nationale Ballet sinds januari 2013 – over vertrouwen, wendbaarheid en het doorgeven van elektriciteit.
Vanaf zijn vierde kreeg Matthew pianoles en vier jaar later mocht hij zelf een instrument kiezen. “Ik speelde al snel in het jeugdorkest en op school zong ik mee in het schoolkoor. Op mijn vijftiende kreeg ik de kans om enkele lessen in dirigeren te volgen. Ik had geen idee, ik bakte er ongetwijfeld niets van. Ik mocht een paar keer het schoolorkest en -koor dirigeren, maar dacht er verder niet veel over na.”
‘‘Toen een docent mij vertelde dat ik eigenlijk dirigent wilde worden, moet ik hem verbaasd hebben aangekeken’’
Muziek studeren aan de universiteit leek na de middelbare school een logische vervolgstap en hoewel hij fluit studeerde aan de Guildhall School of Music had hij nooit het vooropgezette plan om uitvoerend musicus te worden. “Aan de universiteit volgde ik zoveel mogelijk uiteenlopende vakken, van etnomusicologie en muziektherapie tot opnametechniek. Toen een docent mij vertelde dat ik eigenlijk dirigent wilde worden, moet ik hem verbaasd hebben aangekeken.”
Er werd op dat moment geen les in orkestdirectie gegeven, maar als Matthew zelf een concert zou organiseren en het als dirigent tot een goed einde zou weten te brengen, dan zou de school overwegen om een docent aan te trekken. En zo geschiedde: “Toen moest ik al die traditionele vakken die ik zo handig ontweken had alsnog inhalen: harmonieleer, muziekgeschiedenis, analyse… Ik heb ongelooflijk veel geluk gehad dat al deze kansen op mijn pad gekomen zijn.”
ELEKTRICITEIT
Matthews brede interesse komt hem in Amsterdam goed van pas. “Het Engelse woord voor dirigent, conductor, betekent heel letterlijk het doorgeven van elektriciteit. Ik maak het mogelijk dat iets tot stand komt, wat het ook is. Het wordt nooit routine. Heerlijk vind ik dat: elke dag hier is anders. Als muzikaal leider ben ik verantwoordelijk voor de kwaliteit van alle muziek die klinkt bij het ballet. Niet alleen live muziek van het orkest, maar ook als er alleen pianobegeleiding is, of als het ballet op reis een opname meeneemt. Ik zorg voor de planning en organiseer de repetities.
Als chef-dirigent van Het Balletorkest dirigeer ik het orkest natuurlijk in repetities en uitvoeringen. Ik verdiep me in de muziek en de choreografie en in de wensen van de dansers. Mijn rol als lid van het management zie ik als een derde functie, waarin ik ook de nodige administratieve taken heb.”
VERTROUWEN
Het dirigeren van een orkest bij een balletvoorstelling is een vak apart. Werkt een choreograaf met bestaande muziek, dan kan hij tijdens de dansrepetitie kiezen voor begeleiding door een pianist of werken met een bestaande opname. “Ik overleg met de choreograaf over de keuze van de opname en we bespreken samen hoe we de muziek interpreteren in relatie tot de choreografie. Met de dansers overleg ik wat ze van het orkest nodig hebben. Elke danser is anders. De een draait hele snelle pirouettes en de ander springt juist weer heel hoog. Daar moet ik rekening mee houden als ik het tempo opschroef of juist even vertraag. Dat lijkt misschien een beperking, maar ik vind werken met dansers een verrijking. Ik hou van de dialoog, het vertrouwen en geen uitvoering is hetzelfde. Orkest en dansers groeien in een voorstelling en samen vinden we elke uitvoering iets nieuws uit. Elke dag opnieuw tasten we samen de bandbreedte van de vrijheid af.”
‘‘Alleen de dirigent heeft zicht op de dansers. Om goed te kunnen reageren vertrouwt het orkest volledig op mij’’
Ook tussen dirigent en orkest is vertrouwen een belangrijk thema. “Als een orkest een zanger begeleidt, kun je als orkestmusicus horen wat de solist doet en daarop reageren. Wat een danser op het podium doet kun je niet horen. Alleen de dirigent heeft zicht op de dansers. Om goed te kunnen reageren vertrouwt het orkest volledig op mij. Daarbij moeten de musici het oogcontact met hun dirigent soms missen, ik houd voortdurend de dansers in de gaten.”
FLEXIBILITEIT
Een halve eeuw geleden werd besloten om een orkest op te richten dat zich volledig zou toeleggen op het begeleiden van balletvoorstellingen. Na enkele stormachtige jaren met fusies, koerswijzigingen en flinke krimp is de blik nu weer op de toekomst gericht. “We weten wat ons te doen staat. Het orkest heeft het fenomenale vermogen om snel te reageren en toch samen te blijven. Een live orkest geeft een balletvoorstelling extra elektriciteit, elke avond is anders. Ik probeer ook mogelijkheden te vinden om buiten de orkestbak te spelen, voor bijvoorbeeld schoolkinderen en mensen voor wie de drempel van ons gebouw te hoog is. Maar wat we ook doen, het gaat altijd om de synergie tussen beweging en muziek.”
‘‘Het volledige orkest is een groot schip, met kleine bootjes ben je veel wendbaarder en kun je nieuwe gebieden exploreren’’
Een ander voordeel van de hernieuwde focus is de flexibiliteit waarmee het orkest kan inspelen op de enorme diversiteit in muziekkeuzes van hedendaagse choreografen. “We hebben een volledig orkest tot onze beschikking, maar kunnen ook kleinere ensembles samenstellen. Daar liggen uitdagingen voor onze musici en ik moedig ze van harte aan alle kansen te grijpen. Het volledige orkest is een groot schip, met kleine bootjes ben je veel wendbaarder en kun je nieuwe gebieden exploreren.”
Het Balletorkest vierde in seizoen 2015 / 2016 haar vijftigjarig bestaan. Behalve voorstellingen van Het Nationale Ballet begeleidt Het Balletorkest ook voorstellingen van het Nederlands Dans Theater.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Odeon 102.