Salome: gruwelijk en wonderschoon
Tekst: Wout van Tongeren
Aan het hof van koning Herodes wordt een feestelijk banket aangericht. Buiten de feestzaal horen wachters de orakelende stem van Jochanaan (Johannes de Doper) opklinken uit het gewelf waarin hij wordt vastgehouden. Als prinses Salome wegglipt van het feest om de wellustige blikken van haar stiefvader Herodes niet langer te hoeven verdragen, vangt ze de galmende stem uit de diepte op.
Ze bespeelt de kapitein van de wacht zodat hij de profeet voor haar tevoorschijn haalt. Zodra ze Jochanaan ziet, raakt ze volledig in zijn ban – niet van zijn profetieën maar van zijn bleke lichaam. Jochanaan houdt zijn blik strak op het hogere gericht, wijst haar af, vervloekt haar. Wat volgt, is een spel van verleiding, machtsvertoon en manipulatie waaraan zowel Salome, Herodes als de onbuigzame profeet ten onder gaan.
Opera gebaseerd op Oscar Wilde
Richard Strauss baseerde zijn relatief korte, sensuele opera Salome op het gelijknamige toneelstuk van Oscar Wilde, die weer putte uit bijbelse stof. In zijn bewerking van het toneelstuk dwong Strauss de tekst niet in een muzikale structuur, maar bleef hij juist dicht bij het origineel, dat hij hoofdzakelijk inkortte. De vele herhalingen, motieven en suggestieve passages van Wildes tekst gaven Strauss volop aanknopingspunten voor een ingenieus muzikaal weefsel, een compositie met tal van herhalende motieven, rijk aan contrasten en bovenal vol van erotische spanningen die zich uiteindelijk even gruwelijk als wonderschoon ontladen.
Dans van de Zeven Sluiers
Salome: een intens muziekdrama
Natuurlijk zijn er studies gedaan naar de muzikale structuur en symboliek van Salome, maar het is volstrekt niet nodig de achtergronden van de muziek te bestuderen om erdoor geraakt te worden: Salome is intens muziekdrama, waarin de tekst zorgt voor een sterke dramatische stuwing onder de compositie, terwijl de muziek op haar beurt de literaire kracht van de tekst sterk laat uitkomen, door hem van opvallende contrasten te voorzien – en opvallend genoeg juist ook door gebruik van lange instrumentale passages en momenten van (bijna) stilte die benadrukken wat de kracht én de beperkingen zijn van het gesproken woord.
Salome's extatische slotscène 'Ich habe deinen Mund geküsst'
Ivo van Hove's regie: beheerst en subtiel
Hoewel de tekst en de compositie duidelijk getooid zijn met oriëntaalse elementen, laat Ivo van Hove in zijn veelgeprezen enscenering ieder oriëntalisme achterwege. Zijn beheerste, ingetogen regie plaatst de personages in een grootse zwarte ruimte (toneelbeeld van Jan Versweyveld), duidelijk afgescheiden van de prozaïsche realiteit die alleen via een klein, steeds kleiner venster op de achtergrond te zien is. Bevangen door hun fantasieën en verlangens draaien de personages rondom het gat in het centrum waarin zich Jochanaan bevindt. In deze sobere wereld verrast en overdondert de beroemde ‘dans van de zeven sluiers’ waarmee Salome aan haar stiefvader haar hoofdprijs ontfutselt. Van Hove vroeg Wim Vandekeybus voor de choreografie. Het Koninklijk Concertgebouworkest verzorgt de muzikale begeleiding, onder leiding van Daniele Gatti die net als Van Hove uiterst beheerst en subtiel opbouwt naar de overweldigende ontknoping.