Puccini, een grote uitdaging voor de stem

In Turandot heeft het Koor van De Nationale Opera een glansrol. Niet alleen zijn de koorleden volgens regisseur Barrie Kosky de hoofdrolspelers in zijn productie, ook in Puccini’s partituur wordt er muzikaal en zangtechnisch veel van hen gevraagd. Net aan die muzikale uitdagingen heeft het koor hard gewerkt, samen met zijn kersverse koordirigent Edward Ananian-Cooper. Wij gingen alvast een kijkje nemen bij zo’n repetitie.

Tekst: Eline Hadermann

Wanneer ik de repetitieruimte van het koor betreed, word ik haast omvergeblazen door het volume waarmee het 84-koppige koor drie “Ah”s uitschreeuwt. Daarvan zijn ook de koorleden onder de indruk: gedurende de hele repetitie zingen velen hun partij terwijl ze met de ene hand een oor bedekken en met de ander pagina’s omslaan. Bariton Sander Heutinck, die de opera al tijdens een eerdere uitvoering meezong met het Koor, vertelt dat de koorpartij uit Turandot wat hem betreft een van de zwaarste ooit is: “Het is een partituur van extremen: het ligt buiten de comfortzone wat de tessituur betreft, veel moet forte worden gezongen en noten moeten lang worden aangehouden. Ik zeg vaak dat ik liever twee keer Lohengrin achter elkaar zing, dan één keer Turandot – die laatste is immers een grotere uitdaging voor het instrument.”

Ook bij sopraan Jannelieke Schmidt laat Puccini’s muziek grote indrukken na. Voor haar is het niet alleen de eerste keer dat ze in Turandot staat, maar ook dat ze met het Koor van De Nationale Opera meezingt: “Telkens wanneer we repeteren, voel ik hoe machtig die muziek is. De extremen waar je doorheen gaat als zanger – hard, zacht, laag, hoog – zorgen ervoor dat je geweldig gefocust moet zijn op je zangtechniek. Bovendien ontdek ik elke repetitie weer iets nieuw in de partituur, dat vind ik heerlijk.”

‘Edward doet er alles aan om een homogene koorklank te bereiken.’

Voor koordirigent Edward Ananian-Cooper is de eerste akte muzikaal het interessantst voor het koor: “Het is non-stop koormuziek. Het begin is erg gewelddadig, waarbij het koor schreeuwt en enorm luid zingt. Maar na een tijdje schakelt de partituur abrupt om naar een zeemzoet, zwevend stuk muziek dat eindigt in één noot – zo’n drie tot vier pagina’s lang. Voor het koor is dit contrast zeer moeilijk, om die magische kleur te vinden na zo’n schreeuwende passage.” Net die contrasten maken Puccini’s muziek zo boeiend, vindt Jannelieke. “Het koor heeft als personage niet één standpunt. We slaan om van het een naar het ander. Soms zingen we letterlijk: “Bind haar vast! Maak haar dood!”, terwijl we op andere momenten met de zoetste melodie de hemel bezingen. Dat verschil vind ik zo heerlijk.”

Oude rotten versus nieuwelingen

Sander en Jannelieke belichamen de samenstelling van het 84-koppige koor perfect: sommigen rekenen Turandot al een aantal jaar tot hun repertoire, terwijl anderen de muziek voor het eerst zingen. Volgens koordirigent Edward is die diverse samenstelling een grote uitdaging. “Aan de ene kant wil je de ‘oude rotten’ niet vervelen met een zoveelste instudering, aan de andere kant wil je dat de nieuwelingen op een gepast tempo zich de partituur eigen kunnen maken. Bovendien is het mijn taak om een groep van 84 individuen als één geheel te laten klinken. Dat betekent ook dat de Turandot-ervarenen moeten wennen aan nieuwe stemmen rondom hen en hun eigen stemklank daaraan moeten aanpassen. Dat vraagt tijd en concentratie.”

Homogene klank

Dat Edward tijdens een muzikale repetitie focust op klankvorming, staat dan ook buiten kijf. Na een adembenemend meerstemmig stuk legt Edward de repetitie stil met de woorden: “Let’s clear that out a little”. Wat volgt is een oefening waarbij de tweede sopranen hun partij telkens opnieuw met een andere stem meezingen, zodat het akkoord stapsgewijs wordt gevormd. Jannelieke legt deze repetitiemethode uit: “Edward is enorm bezig met de opbouw van klanken. De partituur benadert hij verticaal; hij bouwt de akkoorden langzaam op”. En dat werpt zijn vruchten af, volgens Sander: “Edward doet er alles aan om een homogene koorklank te bereiken. Dat doet hij ook door op onze vocalen te focussen: onze ‘a’s’ moeten allemaal hetzelfde klinken – dat komt immers ook de intonatie ten goede. Wanneer je met het hele koor die homogeniteit bereikt, voel je echt die boventonen meetrillen – dat is een magisch moment.”

‘Het koor staat in het emotionele centrum van deze voorstelling.’

Gedurende de hele repetitie maakt Edward meermaals de tijd voor zulke oefeningen. Volgens hem is het nodig om het koor zo voor te bereiden voor de toneelrepetities: “Wanneer de koorleden het podium opgaan, wordt de focus een beetje verlegd waardoor zangtechnische aspecten minder aandacht krijgen. Bovendien vraagt de regisseur vaak bepaalde bewegingen of posities van hen die de zangtechniek bemoeilijkt. Daarom vind ik het belangrijk om tijdens de muzikale repetities de gewenste homogene klank er bijna in te drillen.” Toch zal Edward ook aanwezig zijn tijdens de toneelrepetities: “Ik ben er altijd bij om de zangers af en toe te herinneren aan dingen die we hebben afgesproken. En natuurlijk is het ook mijn taak om de regisseur te adviseren over posities en bewegingen. Tot aan het einde van de rit is het mijn taak om het koor op zijn best te laten klinken.”

Koor als hoofdrol

In Barrie Kosky’s nieuwe productie zal het koor centraal staan in de regie. Sander: “Barrie ziet ons echt als hoofdrol. De emoties die uit het stuk spreken, zullen door ons ten tonele worden gebracht. Het is fijn om zo’n groot aandeel te hebben in een voorstelling en ook scenisch te worden uitgedaagd.” Die uitdagingen probeert Edward in de muzikale repetitie al mee te geven: “Daarnet zei Edward doodleuk: ‘bedenk je dat je deze hoge noot al liggend zal moeten zingen!’. Toen brak het angstzweet me toch even uit”, vertelt Jannelieke lachend. “Het koor staat in het emotionele centrum van deze voorstelling”, zegt Edward. “Tijdens de muzikale repetities waarschuw ik de zangers dan ook dat ze bijna de hele tijd op het podium zullen staan en dat ze misschien in een claustrofobische setting zullen terechtkomen. Zo kunnen ze zich mentaal voorbereiden op het uitdagende, maar prachtige totaalplaatje.”

Turandot was van 2 t/m 30 december 2022 te zien bij De Nationale Opera