Viva la vida, viva la Frida!
Tekst: Michelle de Wit
Een icoon! Zo staat de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo (1907-1954) bekend. Niet alleen haar kunst, ook haar levensverhaal inspireert. De choreografe Annabelle Lopez Ochoa kende de werken van Kahlo, maar raakte pas echt in haar ban toen ze een film over haar leven zag. 'Ik kon alleen maar denken: wauw. Wát een intens leven heeft zij geleid."
IK SCHILDER NOOIT DROMEN.
Het leven van Frida Kahlo was turbulent en ingrijpend. Als jong meisje raakt haar rechtervoet verlamd. Ze besluit medicijnen te studeren. Die droom valt in duigen wanneer ze in een ongeluk van een bus met een tram terechtkomt. Haar bekken en ruggengraat raken ernstig beschadigd en ze zal haar leven lang pijn hebben. Voor haar herstel regelen haar ouders een hemelbed met een spiegel aan het plafond. Zo kan ze zichzelf elke dag ietsje beter zien worden. Ze geven haar penselen, verf, en een schildersezel. Het schilderen redt haar leven. Haar schilderijen – bijna alleen maar zelfportretten – zijn dagboeken waarin ze haar ziel blootlegt. Zodra ze niet meer bedlegerig is, stort ze zich in de wereld van kunst en activisme. Ze sluit zich aan bij de communistische partij en zal haar leven lang strijden voor een klasseloze maatschappij. Ze raakt in de ban van de muurschilder Diego Rivera, met wie ze twee keer zal trouwen. Het is geen gelukkig huwelijk: ze gaan beiden vreemd. In haar laatste levensjaren zegt Kahlo dat ze twee zware ongelukken heeft gehad, “één waarin een tram me aanreed, het andere was mijn man. Mijn man was het ergste”. Haar zelfportretten vertellen haar pijn. Maar ze tonen ook haar levensdrang en liefde voor de Mexicaanse cultuur. Haar werken werden al snel tot het surrealisme gerekend. Daar was Kahlo het niet mee eens. “Ik schilder nooit dromen. Ik schilder mijn eigen werkelijkheid,” zei ze daarover.
EEN PORTRET, GEEN BIOGRAFIE
Voor Ochoa is een ballet over Frida Kahlo “een droom die uitkomt”. In 2016 maakte ze al een vijfenveertig minuten durende variant voor English National Ballet, “maar dat voelde te kort. Het leven van Frida was daarvoor te complex. Met deze productie kan ik haar verhaal beter vertellen, door bijvoorbeeld relaties tussen personages uit te diepen, zoals die tussen Frida en Diego.” Frida is geen biografie. Het stuk volgt Kahlo‘s levensverhaal, waarbij haar persoonlijke belevingswereld centraal staat, net als in haar oeuvre. Personages uit haar echte leven worden vervlochten met fantasiefiguren, waarbij een aantal thema’s centraal staat. Haar grote eenzaamheid, fysieke pijn, haar relatie met Rivera, haar biseksualiteit en haar creatie van een eigen imago dat zich afzette tegen het westers kapitalisme en teruggreep op de authentieke Mexicaanse cultuur. Ochoa: “Een hert zal haar eenzaamheid verbeelden, een vogel haar hoop. En er komen tien mannelijke Frida’s, als haar alter ego’s. Ik koos ervoor deze door mannen te laten dansen, omdat Frida’s werk zoveel groter is geworden dan zijzelf.” Frida’s liefde voor de Mexicaanse cultuur zal voornamelijk in de muziek en decors terugkomen. Peter Salem componeert de muziek, waarbij hij gebruikmaakt van traditionele Mexicaanse instrumenten. Er zullen ook drie liederen van Chavela Vargas klinken. Ochoa: “Het is een dramatisch verhaal, maar er komt genoeg ontlading door middel van vier skeletten die het publiek op een speelse manier door het verhaal meenemen.”
(c) Altin Kaftira
VOETEN, WAAR HEB IK ZE VOOR NODIG?
“Wanneer ik met zo’n groot verhalend stuk als Frida begin, schrijf ik eerst alle scenes uit”, vertelt Ochoa, “dan weet de componist waarmee hij kan werken. In de studio krijgt het vorm, dan ga ik ermee boetseren.” De rol van Frida wordt gechoreografeerd op Maia Makhateli. Voor Maia is het de eerste keer dat ze een-op-een samenwerkt met een choreograaf bij de totstandkoming van een verhalend ballet. Ochoa: “Maia heeft al heel wat onderzoek gedaan. In onze eerste repetities hebben we veel gesproken over de manier waarop Frida zich beweegt. Ze had constant pijn en moeite met lopen. Dat kon niet op spitzen. Juist omdat het geen biografie is, maar een portret van haar innerlijke belevingswereld, hoeven niet alle bewegingen te duiden op haar fysieke gebreken.” Zoals Kahlo zei: “Voeten, waar heb ik ze voor nodig? Ik heb vleugels om te vliegen”. In de laatste dagen van haar leven trok Kahlo nog de straat op voor de communistische partij. Het is kenmerkend voor haar leven vol pijn en ongeluk, waarin ze altijd bleef strijden voor haar idealen en weigerde slachtoffer te worden van haar situatie. Ochoa: “Frida leerde mij dat ik geen concessies hoef te doen voor mijn kunst. Ze was een vrijgevochten vrouw die ongegeneerd voor haar principes stond. Dat inspireert mij.”
DURF TE DROMEN
Voor de decors en kostuums van Frida tekende Dieuweke van Reij. Net als Ochoa kende zij de zelfportretten van de Mexicaanse kunstenares. “Door de dagboeken van Kahlo te bestuderen heb ik haar beter leren kennen. Door kunst heeft zij het leven teruggevonden dat ze was kwijtgeraakt. Die dagboeken staan ook vol kriebels, schetsen en losse gedachten. Dat is voor mij als ontwerpster heel inspirerend.” Verschillende elementen uit de schilderijen van Kahlo, net als haar manier van schilderen, zullen terugkomen in de kostuums en decors. Zoals haar zelfportret als een met pijlen doorboord hert. Van Reij: “Het wordt een vertaling van haar werk, met mijn eigen handtekening. Kahlo’s werk is geworteld in het Mexicanismo, dat wordt gekenmerkt door zijn tweedimensionaliteit. Dat komt niet alleen terug in de choreografie, maar ook in de decors.” De zelfportretten zullen ook herkenbaar zijn in de tien alterego’s van Frida. “In de bijna sculptuurachtige onderdelen van de pruiken voor de mannelijke Frida’s zit ontzettend veel handwerk. Eén daarvan krijgt bijvoorbeeld allemaal kleine bladeren en vlinders, een element uit een van haar zelfportretten. En de manier waarop de lijnen op de verschillende danspakjes doorlopen: daar zitten veel details in. Die kwaliteit moet ook achterin de zaal zichtbaar zijn.” Het beloven kleurrijke, heldere en snel wisselende toneelbeelden te worden. Van Reij: “Vier het leven! Dat was heel erg Frida. Durf te dromen en te genieten van de schoonheid van de wereld. Ik hoop dat het publiek dat meeneemt uit deze voorstelling.”
Dit artikel verscheen in het Vriendenmagazine van Het Nationale Ballet. Vrienden van Het Nationale Ballet ontvangen 3x per jaar dit magazine vol achtergrondinformatie over het gezelschap en de dansers. Ook zijn zij welkom achter de schermen, bijvoorbeeld bij de balletles van onze dansers.
Ook Vriend worden? Meer informatie: operaballet.nl/balletvrienden
- Seizoen 2023-2024
Februari 2024 keert de inmiddels internationaal veelgevraagde productie Frida van Lopez Ochoa terug op het podium van Nationale Opera & Ballet!