‘‘Wij’ en ‘de ander’ zijn uiteindelijk één’
Interview met choreografe Wubkje Kuindersma
“Toptalenten, die voor alles openstaan en er echt helemaal voor gaan”. Zo typeert choreografe Wubkje Kuindersma de jonge dansers van de Junior Company van Het Nationale Ballet. Na Mångata (2017) en Mesmer (2019) creëert Kuindersma met nosotros haar derde werk voor het juniorenensemble, een choreografie die deel uitmaakt van het tourneeprogramma Ballet Bubbles. Inspiratiebronnen zijn onder meer onderlinge verbinding, licht, schaduw en gendergelijkheid, maar zeker ook de door haar gekozen composities van enkele muzikale ‘vrienden van Bach’.
Tekst: Astrid van Leeuwen
Foto header: Wubkje Kuindersma (midden) en de dansers van de Junior Company | © Altin Kaftira
“Bach is mijn basis”, aldus de Nederlandse, in Kameroen geboren Wubkje Kuindersma. “Thuis, maar ook vroeger in de auto tijdens vakanties: vaak klonk er muziek van Bach. En toeval of niet: mijn danscarrière ging zelfs van start met een choreografie op Bach.”
Ze noemt Bachs composities ‘heel essentieel’. “De muziek blinkt uit in eenvoud en is tegelijkertijd ongelooflijk rijk. Heldere structuren, prachtige melodieën en een enorme schwung: Bach heeft het allemaal.”
Toch koos ze voor nosotros opzettelijk geen originele Bach-composities – “dat gaat zeker nog gebeuren” – maar muziek die, zegt ze, geïnspireerd is op Bach. “In plaats van werken die iedereen kent en/of die al vaak door choreografen zijn gebruikt, wilde ik voor dit nieuwe ballet bewust onbekendere composities kiezen. Zo kwam ik uit bij twee jonge componisten, de Zweed Johan Ullén en de IJslandse Hildur Guðnadóttir, die beiden eigentijdse bewerkingen van Bach gecomponeerd hebben, en bij barokcomponist Domenico Scarlatti, een belangrijke tijdgenoot van Bach.”
Onderlinge verbondenheid
Gelijktijdig met de zoektocht naar geschikte composities boog ze zich ook over de titel van haar nieuwe werk. Best uitzonderlijk, want waar dit bij veel choreografen een ‘verplicht last minute-taakje’ is, begint Kuindersma vaak zelfs met het kiezen van een titel. “Ditmaal stuitte ik al snel op het woord nosotros, Spaans voor ‘wij’, maar wat ik er zo mooi aan vind, is dat je er ook een samentrekking in kunt lezen van ‘wij’ (nos) en ‘de anderen’ (otros).”
Haar nieuwe ballet vertelt, zegt Kuindersma, geen verhaal, maar handelt – in de geest van de elf dansers voor wie ze nosotros maakte – over de sterke onderlinge verbondenheid van een groep mensen. “‘Wij’ en ‘de anderen’ zijn uiteindelijk één. Wij zijn de ander en de ander is ons, want we zijn allemaal met elkaar verbonden en daardoor in feite gelijk aan elkaar, terwijl we tegelijkertijd ook allemaal verschillende kanten in ons meedragen. Het gaat erom dat we in staat zijn om de ander in onszelf te her- en erkennen.”
Openbreken van stereotypen
Om dat thema te belichten maakt Kuindersma in haar choreografie onder meer gebruik van schaduwen en echo’s, die de ander, maar ook een deel van onszelf kunnen vertegenwoordigen. De duetten in nosotros kunnen zodoende een samenspel van twee mensen verbeelden, maar ook staan voor de mens en zijn eigen schaduwkant. “Het is”, zegt ze, “een uitdaging om ook die donkere kanten in jezelf te omarmen. Als je dat kunt, gun je jezelf de kans om als het ware in het licht te stappen.”
Naast menselijke verbondenheid is ook gendergelijkheid een belangrijk thema in het werk van Kuindersma, en al is het dit keer op speelse wijze: ook in nosotros verwijst ze daar opzettelijk naar. “nosotros is een korte choreografie, te kort om een dergelijk belangrijk thema echt diepgaand uit te werken, maar ik wil desondanks wel laten zien dat ik sta voor het openbreken van stereotypen, ook in het klassieke ballet. Behalve de zes vrouwen danst daarom in nosotros ook een van de vijf mannen op spitzen, wat van de twee dansers die deze taak op zich hebben genomen – Luca Abdel-Nour en, in de tweede cast, Francesco Venturi – uiterste controle en inzet vergt.”
Zachte explosies
Al in september 2022 werkte Kuindersma een korte periode met de jongste lichting dansers van de Junior Company aan nosotros. “Het ensemble wisselt jaarlijks van samenstelling en daarmee ook van energie, dus het was superleuk om deze nieuwe groep dansers te leren kennen. Ze waren ongelooflijk ‘eager’, niets was hun te gek.”
Net als in haar eerdere choreografieën voor Het Nationale Ballet en de Junior Company mixt Kuindersma in nosotros de ballettechniek met persoonlijke bewegingen, door haar met een knipoog aangeduid als haar eigen ‘Wubkje-moes’. “Ik houd allereerst heel erg van de combinatie van het dansen op spitzen met moderne bewegingen: je creëert hoogte zonder het lage, het aardse te verliezen. Daarnaast zoek ik altijd naar bewegingen die passen bij het thema van een nieuwe creatie. Dit keer gebruik ik onder meer zijwaartse hoofdbewegingen, slow motion-loopjes, zachte explosies, en bewegende schaduwen, frases die een echo vormen van de eigenlijke choreografie en dus nét een andere timing hebben.”
Hoodies
Om het effect van de schaduwen of echo’s te benadrukken, koos ze ervoor om de dansers in nosotros hoodies te laten dragen. “Ik wil ze, als een schaduw die oplost, onder hun capuchon kunnen laten verdwijnen.” De rest van het door haarzelf ontworpen kostuum in zwart en huidskleur oogt echter strak en klassiek, want, zegt ze lachend: “Ik wil natuurlijk wel die prachtige lichamen laten zien.”
nosotros maakt onderdeel uit van het programma van Ballet Bubbles, de productie waarmee de Junior Company op tournee gaat door Nederland in januari en februari 2023.