De stemmen

Opera zingen: wat is dat eigenlijk?

Als je vraagt aan iemand wat opera is krijg je vaak geen antwoord met woorden, maar met een geluid: heel hoog en hard! En inderdaad: in de opera worden de rollen in het verhaal vaak gezongen door zangers en zangeressen met een enorm stemgeluid en een groot bereik. Dat betekent dat ze heel hoog, maar ook heel laag kunnen zingen, en dat ze getraind zijn om veel volume te kunnen maken met hun stem. Maar operazangers kunnen ook heel mooi zachtjes zingen.

De zangtechniek die in opera wordt gebruikt is ontstaan in het verre verleden. Meer dan 400 jaar geleden begonnen verschillende schrijvers en componisten samen gezongen toneelvoorstellingen te maken, begeleid door meerdere instrumenten. Zo ontstond opera als kunstvorm. Toen er gespeeld werd in steeds grotere theaters met steeds grotere orkesten moesten zangers op een andere manier gaan zingen om nog steeds verstaanbaar te zijn. In een tijd waarin er nog geen microfoons bestonden, was er maar een manier om dat voor elkaar te krijgen: met heel veel volume.

Er zijn verschillende soorten operastemmen. Natuurlijk kun je zangstemmen heel makkelijk in tweeën verdelen: mannen- en vrouwenstemmen. Maar er zijn veel meer soorten stemmen die allemaal geschikt zijn voor verschillende soorten muziek, of voor bepaalde rollen in een operaverhaal.

Sopraan en alt

In deze opera komen de twee belangrijkste vrouwenstemmen voor:

Sabra El Bahri-Khatri is een sopraan. Dat is een hoge vrouwenstem. Sabra zingt de rol van Rosa/Roodkapje maar is ook Jager 1 en Biggetje 1.

Leonie van Rheden is een alt. Dat betekent dat ze een lage stem heeft. Leonie zingt de rol van Jager 2 en Biggetje 2.

Countertenor

Een heel bijzondere stemsoort is die van countertenoren. In deze opera zingt ook zo’n countertenor.

Arturo den Hartog heeft zo’n stem. Je zult in de voorstelling horen waarom de componist van het stuk heeft gekozen voor een countertenor als wolf. Als Arturo huilt als een wolf, klinkt het net alsof er echt een wolf in de zaal is! Maar ook het zingen van een countertenor klinkt speciaal: de klank is uniek, helder, en bescheidener dan een altstem van een vrouw.

Countertenoren zijn mannen die hun kopstem hebben ontwikkeld, en die heel veel kunnen met die kopstem. Een kopstem gebruik je als je een heel hoog en licht geluid maakt met je stem. Dat heet kopstem omdat de klank van je stem zich dan vooral in je hoofd mee trilt.

Alle mannen hebben een kopstem, maar niet alle mannen kunnen er zo veel mee als Arturo!

Iedereen heeft een kopstem en een borststem. De namen verwijzen vooral naar de plek waar je lichaam het meeste ‘resoneert,’ oftewel mee klinkt. Je kunt zelf met twee simpele stemoefeningen voelen wat kopstem en borststem betekent:

• Leg je hand op je borst en probeer een geluid te maken alsof je net wakker bent, en je stem een beetje wil wakker maken. Doe dat op de klinker A, ontspannen brommend en lekker laag. Voel wanneer onder je hand je borst gaat mee trillen.
• Probeer nu het geluid van een uil te imiteren. Op de klinker OE. Hoog en licht. Kun je voelen dat je hoofd mee trilt?

Operazangers hebben door jaren training een enorme controle over hun stem ontwikkeld; kopstem, borststem, en alles daar tussenin. Door de beheersing van deze verschillende klank en de overgangen ertussen, zijn operastemmen zo flexibel en zingen ze de moeilijkste melodieën van hoog naar laag en andersom! Countertenoren hebben hun kopstem tot ver in de hoogte ontwikkeld. De meesten hebben het bereik van een vrouwelijke alt, sommigen zelfs van een sopraan!

Om over na te denken:

• Is de spreekstem van Arturo ook zo hoog?
• Waarom denk je dat de componist heeft gekozen voor een countertenor als wolf? Zijn er meerdere redenen te bedenken dan het kunnen imiteren van een wolvengeluid?