De onsterfelijke Dame aux Camélias

Tekst: Angela Dekker en Jessica Voeten



Ze heette Rose Alphonsine Plessis, noemde zich Marie Duplessis en werd onsterfelijk als Marguerite Gauthier, alias ‘La Dame aux Camélias’. Het meisje dat eens een verschoppelinge was, heeft nu een eigen museum op haar geboortegrond.

In het hart van Normandië, in het dorp Gacé staat een compact kasteel, dat met zijn karakteristieke grijs gedekte daken en zijn smetteloos onderhouden rossige muren zo uit de catalogus lijkt te komen van Walt Disney. De plaatselijke VVV en het gemeentehuis verlenen er hun diensten, en in de meest linkse toren leidt een smalle wenteltrap naar het Musée de la Dame aux Camélias.

In werkelijkheid was de Dame allesbehalve een kasteelvrouwe. Toch moet Rose Alphonsine Plessis, zoals haar doopnaam luidde, in haar kommervolle kinderjaren geregeld over het Place du Château zijn gelopen. Ze werd op 15 januari 1824 geboren in het gehucht Nonant-le-Pin, zo’n dertien kilometer verderop. Ze stierf in Parijs op 3 februari 1847, drie weken na haar 23ste verjaardag, aan de tering zoals tuberculose toen heette. In haar korte, turbulente leven wist deze donkere schoonheid een onuitwisbare indruk te maken op tal van edellieden en ettelijke kunstenaars, onder wie de schilder Édouard Viénot en componist Franz Liszt.

‘Na haar dood groeide ze uit tot een legende’

Na haar dood groeide ze uit tot een legende. Eerst als romanpersonage van Alexandre Dumas fils en daarna als protagoniste van diens toneelstuk en als tragische heldin in Verdi’s opera La traviata. Vele balletten en films volgden.

Poel des verderfs

Zeker in verhouding tot haar wereldwijde faam is het museum bescheiden van omvang. De rondleiding voert langs meubels, japonnen, sieraden en kleinodiën uit de tijd van ‘La Dame’, en brieven en documenten. Allerlei persoonlijke voorwerpen werden getraceerd aan de hand van de catalogus van de boedelveiling van haar Parijse bezittingen. Het verhaal gaat dat terwijl de stervende courtisane in haar luxe appartement op nummer 11 aan de Boulevard de la Madeleine in het chique eerste arrondissement de laatste sacramenten kreeg toegediend, de deurwaarders al doende waren haar bezittingen veilig te stellen voor de talloze schuldeisers.

Met de kijkdagen van deze veiling, in maart 1847, begint de roman van Dumas fils. ‘Zij, bij wie ik op bezoek was, leefde niet meer – de deugdzaamste vrouwen konden dus tot haar slaapkamer doordringen. De dood had de poel des verderfs gereinigd’, schrijft hij op de eerste pagina. Zijn roman verscheen nog geen zes maanden na haar overlijden en La dame aux camélias werd een bestseller. Vanwege het lichtzinnige personage in zijn toneelstuk kreeg Dumas in 1852 problemen met de censuur. De opera van Verdi (1853) viel om dezelfde reden niet overal in goede aarde: Engelse vrouwen die erheen gingen, moesten zich schamen, vond The Times in 1856. Toch bezocht zelfs de Britse vorstin Victoria met haar entourage La traviata.

In de kasteeltoren, waar de gids de bezoekers naar wens met een vleugje parfum La Dame aux Camélias besproeit, draait een documentaire over het leven van Dumas en zijn inspiratiebron en er hangen affiches waarop de actrices en operazangeressen staan afgebeeld die in haar rol kropen. Dat wil zeggen: in de rol die zij toebedeeld heeft gekregen over haar luttele jaren als koningin van de grandes horizontales, de courtisanes. De rondleiding geeft inzicht in de voorgeschiedenis, die de ingrediënten al in zich draagt voor een klassiek noodlotsdrama.