Hans van Manen-tijdlijn
Hans van Manen heeft in totaal (inclusief zijn televisieballetten) meer dan 150 choreografieën op zijn naam staan. Zijn werk wordt wereldwijd door meer dan 100 dansgezelschappen uitgevoerd. Deze tijdlijn geeft een overzicht van zijn leven en zijn belangrijkste werken. Voor een compleet overzicht van al zijn choreografieën klik hier.
2010-2019
2010
Succes in Hongkong
In maart 2010 maakt ook het balletpubliek in Hongkong kennis met het werk van Van Manen. Op uitnodiging van het Hong Kong Arts Festival danst Het Nationale Ballet een Van Manen-programma in zowel het Grand Theatre als in de Sha Tin Town Hall, bestaande uit Adagio Hammerklavier, Concertante, Sarcasmen, Trois gnossiennes en Live. Alle voorstellingen zijn uitverkocht.
'Woorden schieten tekort'
In oktober 2010 voegt Het Nationale Ballet een nieuw meesterwerk van Van Manen aan het repertoire toe: Without Words, op de Goethe-lieder van de Oostenrijkse componist Hugo Wolf (zonder de bijbehorende gedichten van Goethe). Het ballet wordt tijdens deze eerste serie voorstellingen live op piano begeleid door pianist, componist en dirigent Reinbert de Leeuw.
Kijk hier naar de prachtige documentaire van Henk van Dijk waarin hij het creatieproces van Without Words heeft vastgelegd.
2011
'One of the very best'
Na een Nederlandse tournee van Hans van Manen - Meester van de dans presenteert Het Nationale Ballet in mei 2011 hetzelfde programma (Adagio Hammerklavier, Solo, Grosse Fuge en Concertante) in het Sadler's Wells Theatre in Londen. "In a world crying out for even below-mediocre ballet choreographers, the Dutch old master Hans van Manen is an extraordinarily well-kept secret (..) He is one of the very best, as a long-overdue exhibition of his ballets at Sadler’s Wells this week shows (...) we need to see much more of him here", aldus TheArtsDesk.
2012
Variations for Two Couples
Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan brengt Het Nationale Ballet in februari 2012 het dubbelprogramma Present/s uit, met maar liefst negen nieuwe creaties van internationaal succesvolle choreografen. Een van de, zo niet hét hoogtepunt van het dubbelprogramma is Van Manens Variations for Two Couples. Hij liet zich voor dit werk inspireren door twee koppels met ieder een eigen specialiteit: het eerste lyrisch en vooral schitterend in adagiowerk, het tweede vlammend virtuoos. “Maar het wordt beslist geen wedstrijd”, benadrukt Van Manen aan de vooravond van de première, “daar houd ik hélemáál niet van. Het gaat me om de persoonlijkheden van de dansers, die wil ik belichten. Al draai ik de rollen soms ook om: dan laat ik de lyrische dansers virtuoos zijn, en probeer ik de virtuozen zo mooi ‘naar binnen’ te laten dansen.”
'De schoonheid van een heel precies uitgesneden sleutelgat'
Op 4 juli 2012 wordt met een galavoorstelling de 80ste verjaardag (op 11 juli) van Hans van Manen gevierd. Het programma omvat een groot aantal werken van zijn hand, waaronder zijn meest recente creatie: Variations for Two Couples. In het programmaboek van de galavoorstelling zijn 80 citaten van en over de grootmeester opgenomen.
Een kleine selectie:
2013
Trois gnossiennes bij inhuldiging Koning Willem-Alexander
Tijdens de Koningsvaart op en rond het IJ in Amsterdam ter gelegenheid van de inhuldiging van Koning Willem-Alexander - op 30 april 2013 - dansen eerste solisten van Het Nationale Ballet Igone de Jongh en Casey Herd Trois gnossiennes, een van Van Manens meest uitgevoerde 'balletten voor twee'.
Oscar van de dans
In mei 2013 ontvangt Van Manen de Prix Benois de la Danse voor 'beste choreograaf' voor zijn in 2012 gecreëerde Variations for Two Couples. Hij ontvangt de onderscheiding tijdens het prijzengala in het Bolsjoj Theater in Moskou, waar het ballet ook wordt uitgevoerd. De Benois de la Danse is de belangrijkste internationale dansprijs en wordt dan ook wel aangeduid als de 'Oscar of Dance'.
Beschermheer van de Nationale Balletacademie
Aan het slot van seizoen 2012-2013 wordt Van Manen tijdens de eindejaarsvoorstelling van de Nationale Balletacademie benoemd tot beschermheer van het aan Het Nationale Ballet gelieerde opleidingsinstituut. Ter gelegenheid hiervan dansen studenten van de academie Van Manens Trois gnossiennes. Ted Brandsen, artistiek directeur van Het Nationale Ballet, is gelijktijdig met Van Manens benoeming aangesteld als artistiek adviseur van de academie.
2014
Laatste premièrewerk voor Het Nationale Ballet
In april en mei 2014 presenteert Het Nationale Ballet de eerste editie van Dutch Doubles, waarin bekende choreografen de samenwerking aangaan met kunstenaars uit andere disciplines. Van Manen, op dat moment 81, laat voor zijn bijdrage zijn oog vallen op de dan 24-jarige harpist Remy van Kesteren, resulterend in Dances with Harp. Want, zegt Van Manen: "Ik heb nu eenmaal een leuke neus voor leuke mensen. Ik hoorde hem zo'n anderhalf jaar geleden spelen tijdens een huiskamerconcert en vond dat hij als een coureur achter de harp zat: de kracht waarmee hij speelde, de veelheid aan klankkleuren. Het was net of ik op het circuit van Zandvoort was en de meest prachtige Ferrari’s voorbij zag komen.”
Roem in Rusland
Tijdens het Dance Open Festival in Sint-Petersburg presenteert Het Nationale Ballet eind april 2014 het Van Manen-programma Master of Movement. Twee maanden later neemt het beroemde Marijinski Ballet uit Sint-Petersburg, op initiatief van artistiek directeur Yuri Fateyev, vier werken van Van Manen op het repertoire: Adagio Hammerklavier, 5 Tango’s, Solo en Variations for Two Couples. Fateyev zegt "zeer trots en vereerd te zijn" dat zijn gezelschap voor het eerst Van Manens werk mag dansen (al dansten Marijinski-ballerina's Ulyana Lopatkina en Ilya Kuznetsov eerder al - buiten het gezelschap om - Van Manens Trois gnossiennes) en spreekt van "een historisch moment voor het ballet in Rusland". De Britse Financial Times schrijft: "The Dutch choreographer's austere aesthetic strikes a chord with the Mariinsky Ballet (..) the company would do well to devote more resources to it."
Alltag: 'a prècis of the artist’s life'
In oktober 2014 gaat Van Manens laatste geheel nieuwe creatie in première: Alltag, gemaakt voor drie jonge dansers van het Duitse Ballett am Rhein en de toenmalige artistiek directeur Martin Schläpfer, die hiermee voor het eerst sinds lange tijd weer zelf als danser op het podium staat. Over het besluit om samen dit avontuur aan te gaan en dus toch nog één werk aan zijn repertoire toe te voegen, zei Van Manen kort na de première: "Hij wou wel en ik wou wel, en zo heb ik toch nog weer een choreografie voor hem gemaakt." Schläpfer zegt over Alltag: "Mijn rol in het ballet is die van choreograaf: ik dans, ik onderzoek, ik probeer bewegingen uit, ik stop, zit op een stoel na te denken. Stiekem denk ik dat het ballet eigenlijk over hemzelf gaat. Maar ik weet niet of ik dat mag zeggen. Hans háát interpretatie."
2015
Akademie van Kunsten
In mei 2015 treedt Van Manen toe tot de prestigieuze Akademie van Kunsten. Hij en choreograaf Conny Janssen, die gelijktijdig met hem wordt benoemd, zijn de eerste vertegenwoordigers uit het dansveld binnen de in 2014 opgerichte organisatie. Deze heeft tot doel 'de stem te vertolken van de kunsten in de Nederlandse samenleving (inclusief de politiek) en de interactie tussen de kunsten onderling, de kunst en de maatschappij en tussen wetenschap en kunst te bevorderen'. Inmiddels telt de Akademie van Kunsten meer vertegenwoordigers uit het dansveld: naast Van Manen en Janssen ook choreografen Krisztina de Châtel, Alida Dors, Guy Weizman en Roni Haver, en danseres Igone de Jongh.
2016
Wederom een prijs geweigerd
In juni 2016 besteden de Nederlandse kranten veel aandacht aan het feit dat Van Manen, dan 83, een onderscheiding weigert die hem namens de Turkse staat wordt aangeboden. De Turkse Staatsopera en Ballet wilde hem een maand later, tijdens het internationaal balletfestival van Istanbul, belonen met de eretitel ‘Choreograaf van de Eeuw’. Recente ontwikkelingen op het gebied van persvrijheid en mensenrechten in het land hebben Van Manen echter doen besluiten daar niet op in te gaan. "Zolang in Turkije kranten monddood worden gemaakt en journalisten die hun beroep uitoefenen in de gevangenis terechtkomen, kan ik deze prijs niet accepteren", zo laat Van Manen de Turken weten. De arrestatie van de Turks-Nederlandse columnist Ebru Umar in april 2016 weegt daarbij voor hem zwaar. "Het ballet wordt gefinancierd door de Turkse staat. Ik kan die prijs daar niet los van zien.”
De toekenning van de prijs komt overigens als een verrassing voor de choreograaf. "Ik ben nooit in Turkije geweest.” Wel danste de Turkse Staatsopera en Ballet eerder zijn choreografie 5 Tango’s. Mehmet Balkan, chef-choreograaf van het gezelschap, laat weten bedroefd te zijn over de weigering van Van Manen, maar er wel begrip voor te hebben. "Hans heeft zijn standpunt toegelicht. We hopen in de toekomst nog op andere manieren met hem te werken. Zijn bijdrage aan de dans is van onschatbare waarde."
Grand Prix à la Carrière
Een maand later, op 31 juli 2016, ontvangt Van Manen in het Franse Cannes de Grand Prix à la Carrière vanwege zijn 'uitzonderlijk belangwekkende carrière'. Uit het juryrapport: "Zijn omvangrijke en gevarieerde oeuvre heeft de afgelopen decennia een vergaande invloed gehad op de ontwikkeling van het moderne ballet in Europa."
2017
Hoera voor Hans
Al begin 2017 staat het (inmiddels opgeheven) jeugdensemble van Introdans stil bij Van Manens 85ste verjaardag (op 11 juli van dat jaar), met een hommageprogramma met de geweldige titel: HOERA VOOR HANS. Het programma bestaat uit drie toppers uit het Van Manen-repertoire van het Arnhemse gezelschap: Squares, In and Out en Black Cake, waaraan speciaal voor de première Van Manens hilarische Zondag wordt toegevoegd. "Abstracte Van Manens ook voor kinderen een succes", kopt de Theaterkrant.
Commandeur in de Ordre des Arts et des Lettres
In de zomer van 2017 wordt Van Manen door het Franse ministerie van Cultuur benoemd tot Commandeur in de Ordre des Arts et des Lettres. Van Manen krijgt de hoge onderscheiding in het Zuid-Franse Montpellier uitgereikt door Brigitte Lefèvre, voormalig artistiek directeur van het Ballet de l'Opéra national de Paris, in aanwezigheid van onder meer OCW-minister Jet Bussemaker. Ter gelegenheid van de benoeming danst Het Nationale Ballet twee programma's met choreografieën van Van Manen tijdens het gelijktijdig plaatsvindende festival Montpellier Danse.
Ode aan de Meester
Het Nationale Ballet viert Van Manens 85ste verjaardag in september 2017 met het programma Ode aan de Meester, met daarin naast enkele vaak uitgevoerde Van Manen-choreografieën ook de Nationale Ballet-première van zijn On the Move, dat hij in 1992 voor Nederlands Dans Theater creëerde. Speciaal voor de premièrevoorstelling op 15 september - die wordt bijgewoond door Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima - wordt Ode aan de Meester uitgebreid met Alltag, Van Manens laatste choreografie, die hij in 2014 creëerde voor choreograaf en balletleider Martin Schläpfer en dansers van diens Ballett am Rhein. "Ode aan de Meester is een traktatie van een voorstelling (...) De vier dansstukken zijn - Van Manens handelsmerk - zo precies opgebouwd dat je er geen pas van mag missen", aldus De Groene Amsterdammer.
'Zoals het onweer op een zonovergoten dag'
De 'prijzenregen' voor Van Manen gaat maar door. In oktober 2017 ontvangt hij tijdens de Nederlandse Dansdagen in Maastricht de VSCD Oeuvreprijs. Het VSCD-bestuur schrijft: "Al ruim zestig jaar creëert Hans van Manen baanbrekende choreografieën waarmee hij een belangrijke impuls heeft gegeven aan de ontwikkeling van de danskunst in binnen- en buitenland. Zijn invloed is onuitwisbaar. Van Manens werk voert terug naar de essentie van wat dans is, eenvoudig, krachtig en puur, een kunstvorm die de ziel raakt. Hij heeft de liefde met al zijn passie en spanningen op het podium gebracht, vaak met humor. De heldere lijnen die doorbroken worden, zoals het onweer op een zonovergoten dag."
2018
Koninklijke eer
Op 19 februari 2018 wordt Van Manen geëerd met de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap van de Huisorde van Oranje. De onderscheiding wordt toegekend aan mensen met uitzonderlijke verdiensten op het gebied van kunst en wetenschap. De bijbehorende versierselen worden hem op Paleis Noordeinde omgehangen door koning Willem-Alexander, in aanwezigheid van Prinses Beatrix en Koningin Máxima.
2019
'Sensaties van geluk, schoonheid en melancholie'
Op 12 april 2019 gaat Van Manens Dances with Piano in première bij het Duitse Ballett am Rhein. De choreografie is een bewerking van Dances with Harp, dat Van Manen in 2014 voor Het Nationale Ballet heeft gemaakt. Niet alleen is in de nieuwe versie de harp vervangen door de piano - wat aan het ballet een totaal nieuw karakter verleent - ook heeft Van Manen de twee delen voor drie mannelijke dansers in het ballet, op twee Goldbergvariaties van Bach, grondig bewerkt. Dit omdat hij 'choreografisch vuurwerk' voor ogen had en achteraf vond dat de fragmenten nog onvoldoende 'knalden'. In Dances with Piano hebben de beide jongenstrio’s dan ook een nóg sterkere en meer sprankelende eigen signatuur. “Want”, zegt Van Manen, “het moest duidelijk zijn dat ze niets met de rest van de choreografie te maken hebben. Maar toch…”
Trois gnossiennes in Parijse Opéra
Een kleine week later, op 18 april 2019, gaat bij het Ballet de l'Opéra national de Paris, in het prachtige, 19de-eeuwse Palais Garnier, Van Manens Trois gnossiennes in première. Het is voor het eerst dat het prestigieuze Franse gezelschap een werk van Van Manen aan het repertoire toevoegt. Van Manens choreografie wordt gecombineerd met twee werken van Sol León en Paul Lightfoot.
Shanghai
Met vier 'all-time favourites' uit het Van Manen-repertoire oogst Het Nationale Ballet in november 2019 groot succes tijdens het Shanghai International Arts Festival. Tijdens twee voorstellingen in het Shanghai Grand Theatre worden Adagio Hammerklavier, Kleines Requiem, Sarcasmen en 5 Tango’s uitgevoerd. "For me, he represents the highest we can do in our art form, because he makes dance speak in a way that only dance can speak, not in words", zegt artistiek directeur Ted Brandsen voorafgaand tegen de China Daily, die de voorstellingen bestempelt als "One of the most anticipated projects on the program of the China Shanghai International Arts Festival this year".
