Achter de schermen: de rekwisiteurs
Tekst: Caroline Ruijgrok
Seizoen: 2017 - 2018
De wereld achter het toneel van Nationale Opera & Ballet is een voorstelling op zich. Welke rollen zijn er te verdelen? In deze serie volgen we medewerkers van Nationale Opera & Ballet die niet op het podium te zien zijn. Decorbouwers, visagisten en voorstellingsleiders, maar ook de medische dienst, de brandweer en de medewerkers van de kantine.
Deze keer nemen we een kijkje in de wondere wereld van de rekwisiteurs.
Een vrouw in onopvallend kostuum staat midden op het grote podium. Ze kijkt geconcentreerd heen en weer tussen het lijstje in haar hand en alle spullen die haar omringen. Een winkelwagentje vol papieren proppen en plastic zakken, emmers, oude potten verf, schilderdoeken, een houtkachel. “Die bak met kwasten moet op links”, roept ze richting de coulissen, en “draag jij nou het linoleum of het schilderij?”.
Choreografie
We volgen het rekwisietenteam bij de eerste zaalrepetitie van de opera La Bohème, een herneming van de enscenering uit 2014. De overgang van de eerste naar de tweede akte wordt gerepeteerd, een changement waarbij een kunstenaarsatelier razendsnel in een restaurant wordt omgetoverd.
Jolanda Borjeson is er als voorman verantwoordelijk voor dat iedereen van het rekwisietenteam weet wat hij moet doen, preciezer gezegd, wie wat wanneer van waar naar waar verplaatst. “Tijdens de repetitieperiode ontwikkelen we een nauwgezette takenlijst. Alle rekwisieten die we gebruiken en alle verplaatsingen die we doen worden gedocumenteerd en beschreven, zodat er ook bij een herneming niets mis kan gaan”.
‘Natuurlijk zijn er dingen waar je beter of slechter in bent, maar bij ons kan in principe iedereen alles’
De afdeling Rekwisieten van Nationale Opera & Ballet telt vijftien medewerkers, onder leiding van Erik de Haan [Carolien Meijer m.i.v. 2020, red.] Het team bestaat uit vakmannen, voormannen, eerste rekwisiteurs en de mannen van special effects. Ruben Lakeman, die zelf de meubelvakschool heeft gedaan, vertelt: “Natuurlijk zijn er dingen waar je beter of slechter in bent, maar bij ons kan in principe iedereen zo’n beetje alles. Van handrekwisieten tot meubels maken, textiel-, kunststoffen- en metaalbewerking. Alles wat niet gekocht kan worden, wordt boven in het atelier gemaakt. Onze enige beperking is dat het in de grootste lift moet passen.”
Ontwerper
De werkwijze van de ontwerper is van grote invloed op het proces op de vloer. “Sommige ontwerpers werken met sfeerbeelden en schetsen, andere met tot in het kleinste detail uitgewerkte tekeningen. Bij de een is er veel ruimte om een ontwerp naar eigen inzicht uit te werken, bij de ander moet alles heel nauwkeurig en ligt de uitdaging er juist in om de vertaalslag tussen de verbeeldingskracht van de ontwerper en realiteit van de materie te maken.” Toch is de ene werkwijze is niet leuker of beter dan de ander. “Nee, hoor”, zegt Jolanda, “we leren steeds weer nieuwe dingen, en het is juist de afwisseling die deze baan zo leuk maakt.”
Kreeft
Bij iedere productie die bij Nationale Opera & Ballet gemaakt wordt, zijn een aantal dezelfde teamleden van begin tot het eind betrokken, van de ontwikkelingsfase van de objecten tot en met de laatste voorstelling. Gaandeweg worden er allerlei slimme hulpstukken bedacht om de logistiek achter de schermen zo opgeruimd mogelijk te laten verlopen. “La Bohème heeft heel veel rekwisieten en figuranten. In dit snelchangement moet iedereen in een mum van tijd zijn spullen kunnen vinden. Daarvoor hebben we verrijdbare stapelkasten gemaakt, waarin alle borden en dienbladen per persoon geordend staan.”
Frietjes, druivensalade, kippenbouten, karbonade en een heuse kreeft staan klaar om te worden uitgeserveerd. Alles ziet er levensecht uit. En als het op toneel gegeten wordt, dan is dat het ook. “We kunnen natuurlijk niet elke keer een verse kreeft tevoorschijn toveren, en er dan ook nog voor zorgen dat hij goed doorgekookt is zodat er niemand ziek wordt. Deze kreeft is dus van plastic, en hij is gevuld met aardappelsalade."
Verantwoordelijkheid
In principe is het rekwisietenteam verantwoordelijk voor alle dingen waarmee een decor wordt ingericht, alle losstaande objecten. Toch kan daar best verwarring over ontstaan. “In La bohème is er bijvoorbeeld een schoenen- en hoedenwinkel. Die hoeden en schoenen worden door de kostuumafdeling gemaakt, maar tijdens de voorstelling worden ze door niemand gedragen. Daarom horen ze bij ons.” En waarom is dat zo belangrijk? “Bij producties die zo groot zijn als van Nationale Opera & Ballet moet je weten wie waarvoor verantwoordelijk is. Natuurlijk zijn we allemaal bereid elkaar te helpen – dat doen we ook voortdurend – maar het is nodig om het overzicht te houden. Anders raken er dingen zoek.”
Special effects
Door de jaren heen hebben degenen die zich bezig houden met special effects een bijzondere positie binnen het team gekregen. Ruud Sloos, supervisor special effects en development, legt uit: “Als er vuur op het toneel moet zijn, dan regelen wij dat. Maar doordat we steeds technischer zijn geworden, zijn we nu ook verantwoordelijk voor alle bewegingstechniek die op het toneel gebruik wordt. In dit changement worden de decordelen met afstand bestuurbare karretjes verreden. Die maken wij dus zelf.”
Boven in de werkplaats werkt Ruud inmiddels al aan zijn nieuwste creatieve uitvinding, voor Das Floss der Medusa. Overal liggen metalen buizen en platen in allerlei vormen en formaten, kisten vol veren, pompmechanismen, schroeven en moeren. Hij is bezig om golven te maken. Aanvankelijk was er een vrij eenvoudig te bedienen oplossing bedacht maar de regisseur wilde graag echte golven zien. "Echt zoals op zee, daar zie je niet hier iemand omhoog en daar iemand omlaag gaan, dat gaat vloeiend.” Om dat te realiseren heeft Ruud een technisch zeer ingenieuze installatie ontworpen, waarmee een esthetisch bijzonder toneelbeeld gecreëerd zal worden. Hoe dat precies gaat werken? "Kom maar kijken!"
