De geschiedenis van Het Nationale Ballet

Het Nationale Ballet bestaat dit seizoen 60 jaar. Ter gelegenheid van het jubileum presenteert het gezelschap een rijkgeschakeerd programma dat - trouw aan de geschiedenis van de groep - bestaat uit een combinatie van beroemde klassiekers, hoogtepunten uit de 20ste-eeuwse en recente danskunst én wereldpremières. Bijzonder daarbij is dat álle werken speciaal voor het gezelschap gemaakt zijn. Klap op de vuurpijl is de nieuwe avondvullende productie Raymonda (zie hieronder), waarvan de première vanwege de nog altijd geldende coronamaatregelen wordt verplaatst van februari naar april 2022.

Ook het gala ter viering van het 60-jarig bestaan vindt vanwege de coronabeperkingen niet aan het begin maar aan het einde van het jubileumseizoen plaats. Tijdens het gala treden naast Het Nationale Ballet en de Junior Company van Het Nationale Ballet ook het Stuttgarter Ballett (in Hans van Manens Solo), het Pools Nationale Ballet (in Krzysztof Pastors Toccata) en het Staatsballett Berlin (in David Dawsons Voices) op. Het Balletorkest laat speciaal voor de gelegenheid een nieuw muziekstuk componeren door Jacob ter Veldhuis, Lucina Divina, dat het orkest tijdens het gala met veel verve vertolkt. Theaterparadijs schrijft naar aanleiding van de feestelijke avond: "Het jaarlijks terugkerende Gala van Het Nationale Ballet is een van de hoogtepunten uit het theaterseizoen (..) We hebben een wereldgroep om trots op te zijn."

Fotograaf Erwin Olaf portretteert alle choreografen van wie in het jubileumseizoen balletten worden gedanst.

Met het programma Celebrating Diversity nemen Het Nationale Ballet en De Nationale Opera voor het eerst samen deel aan de Black Achievement Month, onder curatorschap van pianist Djuwa Mroivili en choreograaf Sedrig Verwoert. Op 17 oktober 2021 staan verschillende generaties opera-, muziek- en balletkunstenaars samen op het toneel, van aanstormend talent tot gevestigde kunstenaars van kleur. Danseres Sebia Plantefève-Castryck, dit jaar ambassadeur van de Black Achievement Month, danst een nieuwe choreografie van Verwoert, van wie tijdens een aparte voorstelling ook de dansfilm I Feel It Too wordt vertoond.

Eerste soliste Anna Tsygankova en tweede solist Timothy van Poucke worden in de jaarlijkse Critics' Choice van het Britse tijdschrift Dance Europe beiden genomineerd voor de ‘Dancer of the Year Award’. Tsygankova wordt door de jury geprezen voor haar “prachtige tedere, aangrijpende en oprecht aanvoelende vertolking” van Christopher Wheeldons The Two of Us, Hans van Manens Variations for two couples en José Carlos Martinez' Delibes Suite. Van Poucke toonde volgens de jury “bezieling en charisma” in Hans van Manens Sarcasmen en in Prometheus van Wubkje Kuindersma, Ernst Meisner en Remi Wörtmeyer. Het Nationale Ballet wordt door drie leden van de 12-koppige jury genomineerd ‘Company of the Year’ en Ted Brandsen krijgt drie nominaties in de categorie ‘Best Director of the Year’. 

Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van Het Nationale Ballet vieren professionals en amateurs in mei 2022 de toekomst van de dans met een speciaal voor de gelegenheid ontwikkeld educatieproject: In the Future. Tijdens een feestelijke voorstelling in Nationale Opera & Ballet tonen negen amateurdansgroepen - gespecialiseerd in werelddans, lindy hop, fusion, moderne, Ierse en Indiase dans - hun eigen choreografie. Daarnaast danst de Junior Company van Het Nationale Ballet het slotdeel van Hans van Manens In the Future. Voorafgaand aan de voorstelling hebben de dansgroepen elkaar en elkaars dansstijlen leren kennen tijdens drie workshopweekenden. Wubkje Kuindersma, Marco Gerris, Raquel Tijsterman en Lucinda Wessels dragen als artistiek team verantwoordelijkheid voor het project.

In juli 2022 beleeft de animatie- en balletfilm Coppelia zijn première in de Nederlandse bioscopen, in een nieuwe choreografie van Ted Brandsen, geïnspireerd op zijn gelijknamige ballet. De regie van de film, waarvoor de opnamen al in 2019 startten, is in handen van Jeff Tudor, Steven de Beul en Ben Tesseur. De hoofdrollen worden vertolkt door voormalig solisten Michaela DePrince en Daniel Camargo en naast veel andere dansers van het gezelschap zijn in de film ook sterren als Igone de Jongh, Irek Mukhamedov en Darcey Bussell te zien.

Coppelia vormt ook de inspiratiebron voor een nieuwe, educatieve digibord-app die dit seizoen geïntroduceerd is. Via de app maken leerlingen van groep 5 en 6 van het basisonderwijs op een vrolijke en actieve manier kennis met dans en met hoe je een verhaal zonder woorden kunt vertellen. Ook krijgen ze werkbladen aangereikt om zelf ideeën voor een ballet te ontwikkelen, decors in een kijkdoos te ontwerpen en hun plannen te pitchen. De app is tot stand gebracht in samenwerking met Uitgeverij Follow a Muse, Het Balletorkest, Ton Meijer en Kajsa Blomberg, met financiële steun van het Fonds voor Cultuurparticipatie, VSB Fonds, Janivo en het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Klik hier voor de trailer van en link naar de app.

Eerste solist Young Gyu Choi wordt op 30 september 2022 tijdens het Nederlandse Dansdagen Gala in Maastricht onderscheiden met de Zwaan voor 'Meest Indrukwekkende Dansprestatie'. Hij ontvangt de prijs vooral vanwege zijn imponerende vertolking van Toer van Schayks 7e Symfonie. De jury schrijft: "Schijnbaar moeiteloos schakelt Young Gyu Choi tussen de verschillende werelden van moderne klassiekers en eigentijdse balletten en schittert hij in de werken van wereldvermaarde choreografen. Uitzonderlijk is zijn enorme sprongkracht. Maar zijn fenomenale technische beheersing en virtuositeit weet hij nog te overtreffen door het plezier en de vrijheid die hij in zijn dans legt (..) Zo werkt Young Gyu Choi als een magneet op het publiek. Hij is genereus, naar de toeschouwers en naar zijn partners, die hij laat stralen en aansteekt met zijn dansplezier."

Begin oktober neemt Het Nationale Ballet met vier dansers deel aan het Amerikaanse Fall for Dance Festival. Voor het eerst in tientallen jaren presenteert het gezelschap in New York een werk van Hans van Manen. In een tot tweemaal toe uitverkocht New York City Center weten Maia Makhateli, Olga Smirnova, Constantine Allen en Jakob Feyferlik het publiek te betoveren met een vlekkeloze uitvoering van Variations for Two Couples. De grootmeester en de dansers worden overladen met een daverend applaus van een uitzinnig publiek. Broadway World schrijft: "The two couples, with their exquisite partnering, performed the classic dance impeccably with its fascinating romantic and playful elements. It was a joy to witness ballet at it's best with Dutch National Ballet's signature grace and style." En CriticalDance oordeelt: "A finely-crafted, crystalline little ballet that was very well danced by all four of its dancers (..) Van Manen is now 90, and his prolific body of work is well-recognized in Europe. It’s long overdue for his simple but pristine dances to be featured in programs by American companies."

Begin oktober 2022 worden eerste solisten Olga Smirnova en Young Gyu Choi in de jaarlijkse Critics' Choice van het Britse danstijdschrift Dance Europe genomineerd in de categorie 'Dancer of the Year', samen met tien andere internationale topdansers. Olga Smirnova komt een maand later als winnaar uit de bus. Danscritica Valentina Bonelli, lid van de 12-koppige jury, noemt Smirnova “een van de grootste ballerina's van haar generatie”. Volgens Bonelli toont Smirnova in Rachel Beaujeans versie van Raymonda "haar tere schoonheid, krachtige techniek en intense karakter.” In totaal wordt Het Nationale Ballet in de Critics’ Choice ditmaal beloond met maar liefst 21 vermeldingen in verschillende categorieën, waaronder naast 'Dancer of the Year' ook 'Best Company', 'Director of the Year', 'Best Premiere' en 'Outstanding Performance by a male/female dancer'.

Op 10 november 2022 is bij Uitgeverij Brandt Levensdans verschenen. In dit rijk geïllustreerde boek tekent Astrid van Leeuwen de memoires op van het beroemdste danspaar dat Nederland ooit gekend heeft: voormalig eerste solisten Alexandra Radius en Han Ebbelaar. In Levensdans praten ze vrijuit over hun jeugd, over de hoogtepunten en beproevingen in hun uitzonderlijk lange carrière, en over hun liefde die al meer dan zestig jaar voortduurt. Verhalen die indirect ook een licht werpen op de geschiedenis en ontwikkeling van de dans in Nederland, en op die van Nederlands Dans Theater en Het Nationale Ballet in het bijzonder.

In maart 2023 start de verbouw van De Boekmanzaal. De voormalige vergader- en presentatiezaal van de Gemeente Amsterdam wordt omgetoverd tot Studio Boekman, een nieuwe kleine theaterzaal die volledig ter beschikking komt van Nationale Opera & Ballet. In deze nieuwe zaal, die in september 2023 opent, wil Nationale Opera & Ballet ruimte bieden aan nieuw talent, experiment en educatie. Algemeen directeur Stijn Schoonderwoerd: “We gaan hiervoor nieuwe samenwerkingen aan en ontwikkelen met jonge makers, choreografen, schrijvers, zangers, denkers en componisten spannende projecten die verkennen wat opera en ballet vandaag de dag kunnen betekenen." Voor de verbouw is een crowdfundingsactie gestart. In de eerste twee weken van de actie is al 40.000 euro bijeengebracht.

Na de première van Annabelle Lopez Ochoa's Frida in het begin van 2020 is er al snel internationale aandacht voor haar kleurrijke en meeslepende productie over het leven van de Mexicaanse kunstenaar Frida Kahlo. Dat leidt in juli 2023 tot een Amerikaanse tournee van Het Nationale Ballet, waarbij Frida drie dagen achtereen - en met groot succes - wordt opgevoerd in The Music Center in Los Angeles. 

L.A. Dance Chronicle oordeelt: "The Dutch National Ballet gave a love letter to the city of Los Angeles in their presentation of Frida. It was one of the finest examples of heroic artistry and collaboration seen in many years; Columbian-Belgium Choreographer Annabelle Lopez Ochoa’s combination of concept and leadership can only be described as brilliant (..) The dancers were technically amazing with both their versatility and their ability to translate ballet to contemporary movement and drama, making exemplary the powerful undercurrents and aesthetics of Khalo’s life. It was done so boldly, yet gently, as to arrest time from the chaos of our own lives today."

Voorafgaand aan de voorstellingen van Frida treedt Het Nationale Ballet met twee programma's (waaronder een compleet Van Manen-programma) op tijdens festival Ballet Sun Valley, om daarna zijn - historisch te noemen - debuut te maken op het beroemde Jacob’s Pillow-festival in Massachusetts. Het Amerikaanse, online kunsttijdschrift The Arts Fuge schrijft: "While schooled in traditional ballet, the company is notable for having expanded that discipline with bright, complex, demanding contemporary dances that raise the barre: formidable execution is rendered with effortless power and athleticism, leavened with a soupcon of wit (..) The Dutch National Ballet’s first visit to Jacob’s Pillow offered a deep immersion in classical ballet, past and present. On every level it belongs to the top tier of dance in the Berkshires."

Op zaterdag 21 september 2023 neemt Ted Brandsen, directeur van Het Nationale Ballet, namens het hele gezelschap de Diamond Petipa Award van de Petipa Heritage Foundation in ontvangst tijdens het jaarlijkse Petipa Awards Gala in het Herbst Theatre in San Francisco. De Petipa Awards worden toegekend aan dansers, choreografen, critici en dansinstituten die een betekenisvolle bijdrage hebben geleverd aan het behoud en de voortzetting van het rijke culturele erfgoed van het klassieke ballet. 

Ted Brandsen: "We zijn heel blij en zeer vereerd met deze prijs (..) Dat een relatief jong gezelschap als het onze juist ook voor onze bijdrage aan het klassieke ballet een prijs krijgt, laat de geweldige ontwikkeling zien die Het Nationale Ballet heeft doorgemaakt, en het hoge uitvoeringsniveau van onze dansers, die tot de absolute wereldtop behoren.” 
Tijdens het Petipa Awards Gala dansen eerste solisten Maia Makhateli en Giorgi Potskhishvili duetten uit Raymonda en Le Corsaire en bij die gelegenheid ontvangen zij beiden een 'Artistic Excellence Recognition'. 

In het najaar van 2023 ontvangt de 22-jarige (dan nog) tweede solist Giorgi Potskhishvili twee belangrijke dansprijzen: de Alexandra Radius Prijs en de Zwaan voor 'Meest indrukwekkende dansprestatie'. De VSCD-jury, verantwoordelijk voor de toekenning van de Zwanen, schrijft: "Als door een magneet werd het oog van de jury getrokken door de krachtige aardsheid in Giorgi Potskhishvili’s glasheldere vertolking van de dood in De groene tafel. Onverbiddelijk haalt hij iedereen op die sterven moet; met haast sensuele tederheid, of sluipend vanuit het donker, of met groot vertoon van kracht – maar altijd even ontzagwekkend."

Kort daarna wordt Potskhishvili, evenals eerste solist Victor Caixeta, genomineerd voor de 'Dancer of the Year Award' van het Britse danstijdschrift Dance Europe. In de jaarlijkse Critics' Choice van het blad worden bovendien Het Nationale Ballet en Ted Brandsen vermeld, als respectievelijk ‘Gezelschap van het jaar’ en ‘Directeur van het jaar’. Eén jurylid vat zijn waardering als volgt samen: "The quality of the principals plus impressive growth of young talent ensures excellent performances, also the encouragement of new choreography while sustaining the heritage.”

Tijdens een nieuwe serie voorstellingen van Raymonda die Het Nationale Ballet in december 2024 presenteert, worden zowel Potskhishvili als tweede solist Timothy van Poucke benoemd tot eerste solist. 

In samenwerking met Pathé Live wordt in januari en februari 2024 de Giselle-productie van Rachel Beaujean en Ricardo Bustamante (die in november 2023 een reprise-serie in Nationale Opera & Ballet beleefde) vertoond in bioscopen door heel Europa en in diverse landen in Amerika, Azië, Afrika en Oceanië. De hoofdrollen in de filmversie worden vertolkt door eerste solisten Olga Smirnova (Giselle) en Jacopo Tissi (graaf Albrecht), met verder Giorgi Potskhishvili in de rol van Hilarion en Floor Eimers in de rol van Myrtha. 

Smirnova's indrukwekkende optreden is voor de jury van de Alexandra Radius Prijs een van de redenen om haar in september 2024 deze prijs toe te kennen. "Haar klassieke puurheid, zuiverheid van lijn en grote muzikaliteit kwamen op het filmdoek nóg duidelijker naar voren, en vooral in de tweede akte van het ballet wist ze, met haar bijna breekbare verschijning, diep te ontroeren", aldus de jury.

De internationale balletwereld reageert met grote verslagenheid op het nieuws dat danseres Michaela DePrince op dinsdag 10 september 2024 op 29-jarige leeftijd is overleden. DePrince maakte in 2013 deel uit van de eerste lichting dansers van de Junior Company van Het Nationale Ballet. Een jaar later al maakte ze de overstap naar het hoofdgezelschap, waar ze tot tweede solist uitgroeide en opviel door haar atletische manier van haar dansen, haar grote sprongkracht en haar immer stralende toneelpersoonlijkheid. Tot haar belangrijkste rollen behoren die van Clara in Notenkraker & Muizenkoning (ze was wereldwijd de eerste zwarte danseres die deze rol vertolkte) en die van Zwaantje in zowel de theater- als de filmversie van Ted Brandsens Coppelia. 

Ook haar bijzondere levensverhaal trok - internationaal - veel aandacht: DePrince, geboren als Mabinty Bangura, groeide op in het door oorlog geteisterde Sierra Leone, waar ze als vierjarige haar beide ouders verloor en in een weeshuis belandde. Ze werd geadopteerd door de Amerikaanse familie DePrince en realiseerde in Amerika haar droom om balletdanser te worden, ook al werd haar meermaals verteld dat ze daarvoor niet het juiste lichaamstype noch de juiste huidskleur had. 

Haar aangrijpende verhaal werd door haar adoptiemoeder vastgelegd in het boek Ze noemden me duivelskind, waarvan Madonna de filmrechten kocht. Sinds 2016 zette DePrince zich in voor War Child. Ze bezocht projecten van de organisatie in Oeganda en Libanon, maar hielp ook kinderen in azc’s bij het verwerken van hun oorlogstrauma’s. Daarnaast trad DePrince onder meer op in muziekvideo’s van Beyoncé en de Nederlandse band Chef’Special. Van 2021 tot voorjaar 2024 danste ze bij het Boston Ballet.

Op 1 oktober 2024 opent Koningin Máxima het nieuwe gebouw van de Nationale Balletacademie aan de Nicolaas Tetterodestraat in Amsterdam-Overamstel. Met de  nieuwbouw zijn voor het eerst sinds vele jaren alle leerlingen en studenten van de academie in één gebouw samengebracht. Een gebouw met fantastische faciliteiten, waaronder zeven grote dansstudio’s, waarvan er een ook als theaterzaal kan dienstdoen. 

“Ons nieuwe thuis zal”, aldus artistiek leider Ernst Meisner, “een plek worden waar ballet op alle mogelijke manieren wordt gevierd en waar iedereen welkom is. Een plek ook waar we naar de toekomst kijken, waar we dingen uitproberen, fouten durven maken en waar we nagaan wat er nodig is om het ballet en balletonderwijs in Nederland nog meer te laten bloeien en nog meer mensen de kans te bieden om met ballet in aanraking te komen.” Tijdens de openingsceremonie dansen de leerlingen en studenten een feestelijk, speciaal voor de gelegenheid samengesteld programma.