Over ballet
Muziek
Tijdens de repetitie van de dansers is er altijd live pianobegeleiding. De meeste voorstellingen van Het Nationale Ballet worden live begeleid door het Balletorkest.
Choreografen
De bedenker en maker van een ballet wordt een 'choreograaf' genoemd en de vaste volgorde en vorm van de dansbewegingen noemen we een 'choreografie'. Hieronder vind je een aantal choreografen die belangrijk zijn in de balletwereld.
Moderne balletten
Er bestaan naast verhalende balletten ook moderne balletten. Moderne balletten beelden een idee of ervaring uit en niet een specifiek verhaal. Als de choreograaf geen verhaal wil vertellen met de dans, dan noem je het een 'abstract ballet'. Dit kan net als een verhalend ballet heel mooi, spannend of verdrietig zijn én je mag er je eigen verhaal bij bedenken
Verhalende balletten
Verhalende balletten zijn stukken die een verhaal of sprookje vertellen. Het verhaal noem je ook wel een 'plot'. Denk aan Het Zwanenmeer waarin prins Siegfried en Odette met elkaar willen trouwen, maar door een boze tovenaar worden verhinderd. Verhalende balletten bevatten altijd karakters en spelen zich af op een bepaalde plek, zoals het meer waar Odette woont of het kasteel waar Siegfried zijn verjaardag viert. Bekijk hier een paar voorbeelden.
Decor, licht en rekwisieten
Een decor staat op het toneel. Dit is de omgeving waarin het verhaal van de voorstelling zich afspeelt. Soms zijn de dansers in een bos, soms in een paleis of kasteel. Maar ze kunnen ook op een fantasieplek zijn, die niet echt bestaat. Niet bij ieder ballet is er een decor. Voor de verhalende klassieke balletten wel bijna altijd.
Decor, licht en rekwisieten
Decor ontwerpen
Een decorontwerper bedenkt de decors. Na het ontwerp zijn er andere mensen die dit decor maken. Zij maken eerst een maquette. Dat is een heel klein decor, zo groot als een poppenhuis. Zo kunnen zij alvast zien hoe het er straks uit gaat zien. Daarna maken zij een grote versie die op het toneel past. Bij balletvoorstellingen is het fijn als er niet te veel decor op het toneel staat, anders hebben de dansers niet genoeg ruimte om te dansen!
Licht
Tijdens een balletvoorstelling gebeurt er van alles achter de schermen. De dansers worden door honderden lampen beschenen. Dat is een heel ander licht dan bij jou thuis! Het licht kan allemaal verschillende kleuren hebben, soms is het rood, soms juist blauw of geel. Een lichtontwerper bedenkt welke kleur goed bij de verschillende scènes past. Want het ene licht zorgt voor een heel andere sfeer dan het andere licht.
Licht bij Giselle
Jim Ingalls heeft het licht ontworpen door Giselle. Jim vindt lichtontwerpen de mooiste baan die er is. Maar zelf staat hij niet graag in de spotlights, hij is zelfs een beetje verlegen.
Als kind hield Jim al van theater. Thuis in de garage speelde hij met poppen die hij met lampen bescheen. Op de middelbare school ging hij bij het schooltheater, maar ook daar werkte hij al liever achter de schermen van ervoor. Later ging hij naar een school waar hij theatertechniek leerde. Omdat hij belichting het leukst vond, werd dit zijn specialisatie.
Jim houdt ervan om met verschillende kleuren licht de sfeer van een voorstelling te bepalen. Bij Giselle deed hij dat bijvoorbeeld door de sfeer spannend en mysterieus te maken, als de Wili's het toneel opkomen. Jim had voor de voorstelling eerst veel gele lampen gebruikt. Maar Toer van Schayk, de decorontwerper vond die kleur niet zo goed bij Nederland passen. In Amsterdam is het daglicht grijzer, zei hij. Jim paste toen de kleur wat aan en het bleek inderdaad beter te werken.
Het einde van Giselle vindt hij de mooiste scène van de voorstelling. Dat is de scène waar de Wili's tijdens de zonsondergang verdwijnen en Albrecht alleen achterblijft met zijn gedachten aan Giselle. Daar zijn de kleuren precies geworden zoals Jim ze in gedachten had.
Rekwisieten
Een rekwisiet wordt ook op het toneel gebruikt, maar is iets anders dan het decor. Rekwisieten zijn voorwerpen die worden gebruikt door de dansers. Denk bijvoorbeeld aan een stoel of een bankje, een beker, een paraplu, schaatsen, of bloemen. Deze voorwerpen worden speciaal gemaakt voor de voorstelling in het rekwisietenatelier. Zo wordt er geen echt glas gebruikt, maar plastic. Dat is niet alleen goedkoper, het is ook veiliger. En de diamanten op de kroon van de koning, zijn dus ook geen echte diamanten, helaas!
Kostuums
Vind jij de kostuums bij balletvoorstellingen ook altijd zo mooi? Bij sommige voorstellingen zijn er heel veel kostuums, en bij anderen danst iedereen met dezelfde kostuums aan. Het ontwerpen en maken van de kostuums kost vaak erg veel tijd. Veel van de kostuums van Het Nationale Ballet worden in ons eigen atelier gemaakt!
Spitzen
Ballerina’s dansen in voorstellingen vaak op spitzen. Dat zijn balletschoenen waarvan de voorkant een verhard stuk heeft. Hierdoor kan een ballerina heel hoog op haar tenen staan. Om op spitzen te kunnen dansen moeten je enkels erg sterk zijn en je moet heel veel oefenen om goed te kunnen blijven staan. Een soliste verslijt soms per voorstelling een paar spitzen. In het filmpje hieronder zie je hoe Salome van de Junior Company haar spitzen klaarmaakt. Ze naait eerst de linten vast. Dan naait ze elastieken aan haar spitzen om er zeker van te zijn dat de schoenen blijven zitten tijdens het dansen.
Tutu
In veel balletten dragen de danseressen een tutu. Een tutu lijkt op een rokje, maar eigenlijk is het een broekje waar een uitstaand rokje aan wordt vastgemaakt. Tutu’s zijn vaak versierd met glitters. Tutu's worden gemaakt van ‘tule’, een stof die lijkt op gaas. Er zit wel 10 meter tule in één tutu! Tutu-gaas is stijve stof gemaakt van nylon en kunsthars. Soms wordt een tutu zo hard, dat de jongen er last van heeft als hij het meisje optilt. De tutu schuurt dan langs zijn gezicht. Gevaarlijk zeg, zo’n danskostuum!
Repeteren
Om een voorstelling zo mooi mogelijk te maken, moet er heel veel gerepeteerd worden. Lees hier hoe dat gaat!
Repeteren
Hoe zorg je ervoor dat een dans er zo goed mogelijk uitziet en dat iedereen weet wat hij moet doen? Door te repeteren! De dansers repeteren bijna iedere dag. Ze beginnen eerst met het leren van de passen en de volgorde, daarna moeten ze zich de passen eigen maken en zorgen dat het er makkelijk uitziet. Bovendien moeten ze zorgen dat de bewegingen er ‘echt’ uitzien. Als je de kat uit The Sleeping Beauty danst, dans je heel anders dan een zwaan uit Het Zwanenmeer. De kat springt veel meer en gebruikt zijn handen heel anders dan een zwaan.
Repeteren
Zes weken voor de première, beginnen de repetities voor een ballet. Soms repeteren de jongens apart van de meisjes. Dit hangt af van de rol die zij dansen. Repetities zijn soms in groepen, met z’n tweeën, of alleen (solo). Pas als ieder groepje de passen kent, worden de groepen samengevoegd om alles met elkaar te oefenen. Dit heet een doorloop. Voor het eerst danst iedereen samen, dat is wel even wennen.
Spannend
Daarna wordt er een orkest-toneelrepetitie gedanst. De dansers oefenen voor het eerst samen met het orkest op het toneel. Hierna is het tijd voor de generale repetitie. Dit is de laatste repetitie waarin alles moet kloppen en de hele voorstelling van begin tot eind gedanst wordt. Na de generale repetitie is de première. Dat is de eerste avond dat het ballet gedanst wordt voor het publiek. Dit is vaak spannend voor de dansers, maar ook voor de leden van het orkest, de toneeldienst, de kleders en alle andere mensen achter de schermen. Na maanden voorbereiden, gaat het dan eindelijk echt gebeuren!
Balletmeester
Tijdens de repetities is er een balletmeester of repetitor in de studio aanwezig. De balletmeester of repetitor kan een man of een vrouw zijn. Vaak is de balletmeester vroeger zelf danser geweest. Hij of zij kent het ballet heel erg goed en leert dit aan de dansers. Soms gebruikt de balletmeester video’s om te laten zien hoe het precies moet, maar vaak weet de balletmeester dit uit het hoofd.