Dorian

Akte 1

Dorian is een ruwe diamant van ongekende schoonheid. Wanneer hij zijn intrede doet in de grote stad, vallen mensen bij bosjes voor hem. Zo ook de jonge danseres Sybil, die hij in de mensenmassa kruist, en de veelbelovende schilder Basil. Basil vindt in Dorian zijn muze en schildert zijn portret.

Henry, de beste vriend van Basil, is een intrigerende kunstliefhebber. Hij is erg onder de indruk van het portret, maar nog meer van Dorian zelf. Hij ziet hem als een onbeschreven blad waarop hij zijn donkerste kant kan projecteren. Hij stelt Dorian voor aan al zijn vrienden, die het schilderij komen bewonderen. Dit doet Dorian de wens uitspreken om voor altijd zo jong en knap te blijven als op zijn portret.

Dorian zoekt Sybil op in haar dansstudio en er ontluikt een onstuimige liefde. Maar de invloed van Henry heeft Dorian al besmet: hij verlaat Sybil plotseling om Henry te volgen naar een exclusieve club vol decadente individuen. Dorian is gelijk het middelpunt van de aandacht en hij geniet van de sensuele energie.

Sybil is Dorian gevolgd. Terwijl Henry spottend toekijkt, probeert ze Dorian met haar liefde aan zich te binden, maar Dorian wijst haar af en Sybil rent boos de club uit. Dorian schrikt en komt oog in oog te staan met zichzelf. Hij ervaart een grote verandering in zijn innerlijk, die onzichtbaar blijft voor de buitenwereld; alleen op zijn portret wordt die werkelijkheid zichtbaar.

Dorian zwelgt in de adoratie van de mensen in de club en verliest zichzelf totaal in deze nieuwe wereld. Op het moment dat de menigte hem letterlijk op handen draagt, keert een woedende Sybil terug. Onder het oog van Henry krijgen Dorian en zij een fatale ruzie.

Dorian kijkt naar zijn portret en ziet de afgrond van zijn ziel.

Akte 2

Dorian belandt in een neerwaartse spiraal en verdwaalt in het labyrint van zijn gedachten. Hij voelt zich verloren en stort in.

Henry vindt Dorian en helpt hem op te krabbelen. Hij probeert Dorian te verleiden zijn extreme levenspatroon weer op te pakken, wanneer Basil verschijnt. Deze schrikt wanneer hij ziet in wat voor staat zijn vriend verkeert.

Henry en Basil proberen beiden Dorian voor zich te winnen, maar Dorian duwt hen weg en vlucht. Basil ziet de verandering in het portret en beseft dat er iets vreemds aan de hand is.

Basil volgt Dorian naar een grimmige club vol mensen die, net als Dorian, hun ongeluk smoren in drank en drugs. Hij wil Dorian helpen, maar wanneer hij hem probeert weg te leiden uit de club, slaat Dorians stemming plotseling volledig om en in zijn woede vermoordt hij Basil.

Vanaf dat moment kan Dorian fantasie en werkelijkheid niet meer van elkaar onderscheiden. Hij komt zichzelf en alle schimmen uit zijn verleden tegen. Hij raakt bevangen door schuldgevoel, valt een kopie van zichzelf aan en sterft. Alle vervormingen verdwijnen van het portret en het schilderij keert terug naar zijn oorspronkelijke staat.

Henry blijft alleen achter...

Voor de derde keer slaan balletchoreograaf Ernst Meisner en hiphopchoreograaf/regisseur Marco Gerris de handen ineen. Dat hun achtergrond totaal verschillend is, is, zeggen ze, juist hun kracht. Ernst: “Door uiteenlopende dansstijlen te gebruiken, worden de mogelijkheden alleen maar groter.” Marco: “Het is niet zo dat we voor de duistere stukken in Dorian steeds hiphop gebruiken, of voor een verliefdheid per se balletidioom. Juist de kruisbestuiving vinden we interessant.” Ernst: “Soms mogen de hiphoppers ‘shinen’, soms de balletdansers, maar nóg leuker is het wanneer alles in één nieuwe, eigen taal samenkomt.”

Na Narnia (naar een fantasy-verhaal van C.S. Lewis) en GRIMM (een doldwaze mix van de sprookjes van Grimm) hebben jullie met Dorian weer een totaal ander, verrassend onderwerp te pakken. Hoe is dat idee ontstaan, en hoe hebben jullie elkaar hierin gevonden?

Ernst: “Het eerste zaadje voor Dorian werd geplant door mediapresentator Chazia Mourali. Zij was heel enthousiast over Narnia en GRIMM en zei out of the blue: ‘Jullie zouden eens iets met The Picture of Dorian Gray moeten doen’. Dat idee heeft lang gesudderd, we zijn het ook weer vergeten, maar op een dag zeiden we: ‘We moeten toch eens uitzoeken wat Oscar Wildes roman óns zegt, wat wij ermee kunnen’.”

Marco: “We wisten sowieso dat we weer iets heel anders wilden doen. Dat we na twee familievoorstellingen dit keer een meer volwassen thema wilden aansnijden. We hadden behoefte om, qua inhoud én danstaal, dieper in de materie te duiken en instinctief voelden we dat Wildes boek ons die kans zou bieden.”

Ernst: “Er zitten zóveel geweldige thema’s in het boek, zóveel goeds, zóveel spannends en ook zóveel dat ook vandaag de dag nog speelt.”

Marco: “Wat ons vooral ook aansprak was het thrillergehalte van het verhaal. Het is regelmatig behoorlijk ‘spooky’, bijna horror.”

En hoe begin je dan? Hoe vertaal je zo’n complex boek in eigentijdse dans?

Marco: “Ernst en ik hebben zó’n energie en level met elkaar dat we elkaar bijna feilloos aanvoelen in wat we wel en niet willen. Ik zeg wat, hij zegt wat, en in rap tempo bouwt zich dat op naar een voorstelling. Later ga je dan filteren, maar onze flow bij creëren is supersnel.” Lachend: “En bijna éng harmonieus.”

Ernst: “Over wat we willen laten zien en willen overbrengen, denken en voelen we hetzelfde. Dat hoeven we niet uit te leggen. Zo wisten we bij Dorian al snel dat we ons op vier hoofdpersonages wilden concentreren. We houden de lijn van Wildes boek absoluut vast, maar we moesten wel keuzes maken, je kunt in dans een verhaal niet van A tot Z vertellen.”

Marco: “En al volgen we het verhaal, het gaat daarbij wel om ónze interpretatie, om hoe wij het verhaal aan deze tijd spiegelen.”

Ernst: “Wat we vooral belangrijk vonden, is dat je als toeschouwer iets voor de personages kunt voelen en echt met hen meeleeft.”

Marco: “Voor mij is dat juist ook het ‘geheim’ van dans: als je het verhaal niet zo goed begrijpt, moet je in elk geval vóélen wat er op het toneel gebeurt, en andersom: als je een vrij abstract dansstuk ziet dat bij jou niet helemaal ‘klikt’, moet je het in elk geval in de context van het verhaal kunnen begrijpen.”

Ernst: “De nieuwe compositie van Joey Roukens heeft ons daarbij ook een geweldige structuur en basis gegeven. We hebben met Joey alle scènes doorgesproken, en hij heeft die zó prachtig naar muziek vertaald.”

Marco: “Het is verbluffend hóé goed hij onze bedoelingen heeft aangevoeld. Zelfs zonder één enkele pas te choreograferen, zagen we het verhaal meteen helemaal voor ons.”

Op welke aspecten uit het boek wilden jullie vooral inzoomen?

Ernst: “Het gegeven van de eeuwige schoonheid refereert natuurlijk heel erg aan deze tijd: op social media laten we ons allemaal van onze mooiste en beste kant zien. Maar wat ons vooral raakt, is hoe je jezelf kunt verliezen in dat almaar mooi willen blijven. Al wordt Dorian door Henry meegetrokken in een decadente, lugubere wereld, het is Dorian zelf die doorslaat en zichzelf volledig kwijtraakt. De vraag is dus: hoever ga je, sta je toe dat je jezelf verliest, en wat betekent dat?”

Marco: “Het schilderij van Dorian vangt alle klappen op. Elke keer als hij iets fout doet, wordt – alleen – zijn portret lelijker. Stel dat dat in het echte leven ook zo zou zijn: dat iemand anders de klappen opvangt en jijzelf dus niet de consequenties van je wandaden draagt; hoever ga je dan? In het begin voel je je misschien heel schuldig, maar op een gegeven moment word je daar heel vlak in. En dat is exact wat er met Dorian gebeurt.”

Ernst: “Heel tragisch dus eigenlijk: Dorian komt op een punt waarop hij niet meer terug kan, maar voor zich ligt alleen maar eenzaamheid.”

Marco: “Hoe populairder hij wordt, des te eenzamer hij is. Net als in deze tijd: kijk naar al die wereldsterren, die gemaakt én gekraakt worden door de media. Wie van hen leidt nu echt het leven dat ze willen leven? En hadden ze op voorhand de gevolgen van hun beroemdheid kunnen overzien, hadden ze dan nog dezelfde keuzes gemaakt?”

Ernst: “Dorian kan werkelijkheid en fantasie op een gegeven moment niet meer scheiden. Wij wilden nagaan wat er dan in zijn hoofd gebeurt. Hoe hij verdwaald raakt in het labyrint van zijn gedachten.”

Jullie maken daarvoor onder meer gebruik van een labyrint van spiegels, maar ook door te werken met een live-tekenaar. Wat is zijn rol?

Ernst: “In Wildes boek speelt het schilderij en ook het ambacht van het tekenen een grote rol, en ik vond het daarom belangrijk dat ook in onze productie te benadrukken.”

Marco: “Via ontwerper Dieuweke van Reij kwamen we in contact met Luca Andrea Stappers en hij bleek de perfecte persoon voor wat ons voor ogen stond. We wilden geen tekenaar die precies dit of dat zou tekenen, dan hadden we ook een binnenhuisarchitect kunnen vragen. Luca heeft het tekenen in Dorian echt tot een kunst verheven. Hij werkt met houtskool, ecoline en inkt, maar gebruikt ook allemaal gekke special effects die hij speciaal voor de gelegenheid heeft bedacht.”

Ernst: “Hij creëert letterlijk het decor en zet dingen in gang, maar hij heeft geen rol in het verhaal.”

Marco: “Al hebben we daar wel over gespard: moest hij niet Oscar Wilde verbeelden, een verteller zijn, of misschien zelfs Basil? Maar uiteindelijk vonden we het leuker om dat aan ieders fantasie over te laten.”

Oscar Wilde zelf zei dat zijn boek een ‘zedenles’ bevat: ‘Alle overdaad brengt evenals onthouding zijn eigen straf teweeg’. Willen jullie met Dorian ook een boodschap of advies afgeven?

Ernst: “We willen beslist niemand de les lezen. Onze bedoeling is dat mensen geraakt worden, overdonderd worden. Maar we stellen wel de vraag: ben jij in zekere zin niet ook Dorian, zijn we niet allemaal een beetje Dorian? Hoever laat jij jezelf gaan, en verlies je jezelf ook wel eens?”

Marco: “Natuurlijk mag je puur alleen van de schoonheid van de dans genieten. Maar nog leuker is het wanneer je na afloop beseft: we are all Dorian! Want kijken we echt diep bij onszelf naar binnen, zijn we dan niet allemaal schuldig aan het creëren van een avatar, aan het leiden van een tweede of geheim leven?”

Tekst: Astrid van Leeuwen

The Picture of Dorian Gray

The Picture of Dorian Gray is de enige gepubliceerde roman van de oorsprong Ierse schrijver Oscar Wilde (1854-1900). Aanvankelijk schreef Wilde een korter werk, dat in 1890 in Lippincott’s Monthly Magazine werd gepubliceerd. Hij veranderde daarna het nodige aan het verhaal, breidde het verder uit en in 1891 verscheen het in boekvorm (een aantal van die boeken is bewaard gebleven).

Wildes roman handelt over het streven om eeuwig jong te blijven en je daarin volledig te verliezen. Hoofdpersoon Dorian Gray wenst dat hij altijd zo jong en knap zal blijven als hij oogt op het schilderij dat zijn vriend Basil van hem heeft gemaakt. Zijn droom komt uit: niet hij, maar zijn portret wordt steeds ouder en lelijker. Innerlijk wordt Dorian echter wel steeds lelijk en kwaadaardiger; gewetenloos begaat hij de ene na de andere misstap, met alle gevolgen van dien.

Hoewel critici het boek aanvankelijk scherp veroordeelden – ze vonden het zowel moreel als geestelijk verdorven – is The Picture of Dorian Gray nog altijd een bron van inspiratie: talloze film- en operaregisseurs, theater- en televisiemakers gaven er hun eigen interpretatie aan.

‘Een ware eer’ vond componist Joey Roukens het dat choreografen Ernst Meisner en Marco Gerris hem vroegen een muziekstuk voor Dorian te maken. Maar hij krabde zichzelf ook achter de oren. “Muziek voor een avondvullende voorstelling, daar ben je wel even mee bezig – en ik ben nogal een trage componist. Maar door het gave concept en het aanstekelijke enthousiasme van Ernst en Marco kon ik alleen maar denken: Joey, zo’n bijzondere kans laat je toch niet schieten?”

Roukens is een van de opvallendste Nederlandse hedendaagse componisten en heeft al heel wat bijzondere orkestwerken op zijn naam staan. Een stuk componeren voor een dansvoorstelling was echter nieuw voor hem. De compositie voor Dorian schreef hij uiteindelijk over de spanne van een jaar – maar hoe begin je zo’n project? Roukens vertelt: “Ik heb de hoofdpersonages uit het verhaal als uitgangspunt genomen en hun alle vier een eigen melodisch thema of motief gegeven. Die kwamen vanzelf toen ik achter de piano ging zitten – mijn vingers zijn een soort voelsprieten die zich verbinden met mijn muzikale ideeën. De melodieën die zich ontwikkelden boden niet alleen mij structuur tijdens het creëren van het stuk, maar bieden straks ook houvast voor de luisteraar.”

Ontwikkelende thema’s

Door het stuk heen laat Roukens de vier muzikale thema’s meeveranderen met de psychologische ontwikkelingen van de karakters. “Het thema van Dorian klinkt in het begin bijvoorbeeld nog mooi en romantisch, maar aan het einde is hij iemand die van binnen heel lelijk is geworden. Dat hoor je terug in de muziek: zijn thema wordt steeds meer vervormd en is uiteindelijk een soort creepy versie van de eerste melodie.” Ook de onderlinge relaties in het verhaal zijn van invloed op de muziek: “Henry heb ik een sinister motief gegeven, bestaande uit vier tonen en eindigend met een zogenaamde ‘tritonus’: een toonafstand die vroeger in de muziek de duivel representeerde. Naarmate Henry meer invloed op Dorian uitoefent, lopen ook hun thema’s vaker door elkaar en hoor je zijn onheilspellende motief doorklinken in Dorians melodie.”

Dansbaar

Roukens’ werken worden doorgaans als autonome stukken opgevoerd, maar zijn compositie voor Dorian moest aan een belangrijke voorwaarde voldoen: “Het stuk moet dansbaar zijn! Dat heb ik continu in mijn achterhoofd gehouden. Ook heb ik rekening gehouden met de gezamenlijke dansstijl van Ernst en Marco. Die is heel eclectisch – ze brengen verschillende stijlen samen – en ik vond dat dat gereflecteerd moest worden in de muziek. De compositie bestaat daarom niet alleen uit klassieke muziek, maar bevat ook verwijzingen naar pop en hiphop. Sowieso is de muziek best bont en grillig. Ik ga niet graag voor veilig, ik wil wel een beetje prikkelen. Dat doe ik het liefst door uiteenlopende stijlen te combineren en iets te creëren wat het publiek nog níét kent.”

Totaalervaring

En dan moet alles samenkomen. “Onlangs zag ik voor het eerst een repetitie, en ik was bij sommige delen zelfs een beetje ontroerd. Ik dacht: wauw, wat sluit die choreografie goed aan op de muziek! Ik denk dat het een heel bijzondere totaalervaring wordt. Indrukwekkend, ontroerend en verrassend. Dat is in ieder geval wat ik het publiek graag wil meegeven.” Lachend: “Al zou het natuurlijk ook leuk zijn als alle bezoekers straks het Dorian-thema kunnen neuriën wanneer ze het theater verlaten!”

Tekst: Lune Visser