Gala
Voorwoord
Graag heet ik u welkom bij het gala van Het Nationale Ballet. Deze feestelijke afsluiter van het theaterseizoen biedt de prachtige gelegenheid om ons gehele gezelschap te aanschouwen – inclusief de Junior Company én alle leerlingen en studenten van de Nationale Balletacademie. In het Grand Défilé, waarmee de avond begint, zult u dan ook maar liefst 250 dansers zien, verenigd op ons toneel.
Feestelijke avond vol highlights
Na deze bijzondere opening presenteren we een uiteenlopend programma, dat de veelzijdigheid van onze dansers toont. Onze sterren schitteren niet alleen in klassieke meesterwerken – zoals Balanchine’s Tchaikovsky Pas de Deux en de finale uit Raymonda – en in balletten van onze vaste choreografen Hans van Manen en David Dawson, maar ook in een duet van Christopher Wheeldon en in voor ons gezelschap nieuwe werken van Uwe Scholz en het duo LeónLightfoot. Daarnaast bevat het programma creaties van opkomende choreografen: zo laat Lars de Vos (ISH Dance Collective) in zijn Burden zien hoe ballet en popping als dansstijlen gecombineerd kunnen worden, en presenteert voormalig eerste solist Remi Wörtmeyer het duet dat hij vorig jaar maakte voor SOUK van Het Concertgebouw. Ook vertonen we het lovend ontvangen Remembrance van de 26-jarige Joshua Junker voor het eerst op het grote toneel van Nationale Opera & Ballet. Bovendien beleeft u na de pauze een wereldpremière: rijzende ster Mthuthuzeli November creëerde speciaal voor deze avond een werk voor twee van onze topsolisten.
Dit gala betekent ook het afscheid van twee belangrijke mensen van ons gezelschap. Eerste pianist Olga Khoziainova heeft onze dansers 25 jaar lang enorm veel inspiratie gebracht en was door haar regelmatige podiumoptredens ook bij ons publiek zeer geliefd. Daarnaast is deze avond opgedragen aan Matthew Rowe, die al twaalf jaar lang onze bevlogen en deskundige muzikaal leider is en al meer dan twintig jaar met ons gezelschap samenwerkt. Vanaf nu zal hij zijn pad als freelance dirigent vervolgen om meer ruimte te hebben voor de muziek zelf. Gelukkig blijft Matthew wel als onze vaste gastdirigent verbonden aan Het Nationale Ballet en zien we hem komend seizoen alweer regelmatig terug.
Naast het rijke palet aan choreografieën dat u vanavond te zien krijgt, is dit gala natuurlijk ook de uitgelezen gelegenheid om uzelf feestelijk te vertonen. Muziek en dans zijn er voor iedereen, dus schroom niet om na afloop van de voorstelling zelf het ‘danspodium’ – in de foyer – te betreden! Ik hoop dat het een prachtige avond wordt en wens u enorm veel (dans)plezier.
Ted Brandsen
Directeur Het Nationale Ballet
Programma en credits
Programma
Programma Gala
Grand Défilé
Het Grand Défilé is inmiddels een vast en geliefd onderdeel van de jaarlijkse galavoorstellingen van Het Nationale Ballet. Op een polonaise-mazurka van Tsjaikovski maakt u kennis met het volledige danserstableau van Het Nationale Ballet en de aan het gezelschap gelieerde Nationale Balletacademie. Eerst ziet u de balletleerlingen, van wie de jongsten – 10 en 11 jaar oud – pas dit seizoen met hun opleiding begonnen zijn. Daarna volgen de hbo-studenten van de school, de dansers van de Junior Company en vervolgens, gegroepeerd per rang, alle dansers van Het Nationale Ballet. Het geheel, met in totaal bijna 250 dansers, mondt uit in een feestelijke finale waarin de eerste solisten van het gezelschap – die tijdens dit Gala allen optreden – zich aan u presenteren.
Instudering
Ted Brandsen, Judy Maelor Thomas
Muziek
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Polonaise uit The Sleeping Beauty (1889)
Dansers
Solisten en ensemble Het Nationale Ballet, Junior Company, leerlingen en studenten Nationale Balletacademie
Speech Ted Brandsen
Future’s Tense
Voormalig eerste solist Remi Wörtmeyer heeft vele talenten. Hij choreografeert, ontwerpt mode, sieraden en kostuums – ook voor zijn eigen balletten – en hij is succesvol als schilder en beeldhouwer. In 2023 creëerde hij voor SOUK, een Amsterdams festival dat de Arabische cultuur viert, een nieuwe choreografie die handelt over een relatie die in troubled waters verkeert. Er is weliswaar nog geen sprake van wanhoop, de partners bevinden zich min of meer in dezelfde situatie, maar ze lijken niet dezelfde kant uit te gaan. Wörtmeyer creëerde het duet destijds voor een klein podium, en kiest er nu bewust voor die ‘beslotenheid’ te behouden. Want, zegt hij: “De energie in het duet is ingehouden, gecondenseerd, en er is geen ontsnappen aan.”
Choreografie en kostuum- en lichtontwerp
Remi Wörtmeyer
Muziek
Pehr Henrik Nordgren – Concert voor strijkorkest opus 54: deel 1. Moderato, deel 2. Allegro con passione
Balletmeester
Judy Maelor Thomas
Dansers
Qian Liu – Semyon Velichko
After the Rain
“Een liefdesbrief, een gedicht aan beide artiesten.” Zo omschreef Christopher Wheeldon dit duet dat hij in 2005 maakte voor New York City Ballet-dansers Wendy Whelan en Jock Soto. De pas de deux is onderdeel van het volledige werk After the Rain, maar wordt regelmatig op zichzelf staand uitgevoerd tijdens gala’s, festivals en – misschien wel het meest aangrijpend – op 12 september 2013 op de zevenenvijftigste verdieping van 4WTC, een wolkenkrabber op de hoek van Ground Zero. Wat vooral opvalt aan de pas de deux is de eenvoud. De dansers dragen platte balletschoenen en oefenkleding, waardoor hun lijnen zonder opsmuk worden blootgelegd. Ook de muziek is sereen: deze werd Wheeldon toegestuurd door een vriend op een moment dat de choreograaf naar eigen zeggen “een beetje gestrest” was. De hoorbare kalmte van de compositie wordt volledig geëvenaard door de choreografie, die gevoelens van tederheid, toewijding, verlies en melancholie oproept.
Choreografie
Christopher Wheeldon
Muziek
Arvo Pärt – Spiegel im Spiegel (1978)
Cello
Artur Trajko
Piano
Ryoko Kondo
Kostuumontwerp
Holly Hynes
Lichtontwerp
Mark Stanley
Balletmeester
Sandrine Leroy
Dansers
Anna Ol – Jacopo Tissi
Burden
In de voorstellingen Narnia (2015), GRIMM (2018) en Dorian (2023) slaagden artistiek leiders Ernst Meisner (Junior Company) en Marco Gerris (ISH Dance Collective) er al in om ballet en hiphop succesvol samen te brengen. Als volgende stap legden ze afgelopen maart de creatieve vrijheid bij hun dansers, door ze aan te moedigen zelf te experimenteren met het creëren van hiphop- en balletchoreografieën en alle mengvormen daartussen. In het Studio Boekman-programma NextSteps werden de resultaten gepresenteerd, waaronder een creatie van ISH-danser Lars de Vos. In zijn werk zocht hij naar een bewegingsvorm die zowel ballet als popping in zijn waarde laat én op een mooie manier combineert. Zijn Burden gaat over twee broers, van wie de jongste meer talent heeft dan de oudste. In de weg gestaan door zijn trots weet de oudere broer zich hiermee geen raad, en zijn ‘last’ leidt onvermijdelijk tot een conflict.
Choreografie
Lars de Vos
Muziek
Jurre Hofman – Burden (2024)
Kostuumontwerp
Eddie Grundy, Lars de Vos
Lichtontwerp
Maarten Heijdra
Dansers
Soshi Suzuki – Herrold Anakotta (ISH Dance Collective)
Two Pieces for HET
Two Pieces for HET is een van de topstukken uit Hans van Manens veelgeprezen reeks ‘balletten voor twee’. Oorspronkelijk vormden de beide ‘pieces’ het tweede en derde deel van Three Pieces for HET, waarmee Van Manen in 1997 na tien jaar een succesvolle comeback bij Het Nationale Ballet maakte. In de choreografie wilde Van Manen het principe van de anticlimax onderzoeken: hij koos er bewust voor om met een groep dansers te beginnen en de choreografie daarna – door met twee dansers te eindigen – als het ware leeg te laten lopen. “Ik heb een breiwerk uitgetrokken in plaats van gebreid”, zei hij daar zelf over. Ook na weglating van het groepsdeel staat dat principe nog overeind. Het eerste deel van Two Pieces for HET is een wervelend, nerveus-energiek duet dat in halsbrekend tempo wordt uitgevoerd. Het tweede een verstild adagio dat gaandeweg in bewegingsdichtheid afneemt.
Choreografie
Hans van Manen
Muziek
Erkki-Sven Tüür – Illusion (1993), Arvo Pärt – Psalom (1995)
Decor- en kostuumontwerp
Keso Dekker
Lichtontwerp
Jan Hofstra
Balletmeester
Rachel Beaujean
Dansers
Riho Sakamoto – Constantine Allen
Tchaikovsky Pas de Deux
Een feestelijk en virtuoos kleinood. Dat is deze acht minuten durende choreografie uit 1960, waarin George Balanchine op een speelse manier omspringt met de tradities van de klassiek-romantische pas de deux. Met het duet bracht hij niet alleen een eerbetoon aan Tsjaikovski, maar ook aan zijn grote voorbeeld Marius Petipa, die samen met de componist verantwoordelijk was voor drie van de bekendste negentiende-eeuwse balletten: The Sleeping Beauty, De Notenkraker en Het Zwanenmeer. Uit het eerste meesterwerk nam Balanchine, voor zijn Tchaikovsky Pas de Deux, ook de beroemde ‘visduik’ over, waarbij de danseres in een snelle duik voorover nog net op tijd wordt opgevangen door haar partner. Maar Balanchine citeert niet letterlijk. Hij presenteert alles nét even anders, geeft er een speelse schwung aan, waardoor het duet fris, pittig en dynamisch is.
Choreografie
George Balanchine
Muziek
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – derde akte uit Het Zwanenmeer (1875-1876)
Kostuumontwerp
Barbara Karinska
Lichtontwerp
Jack Owen Brown
Balletmeester
Guillaume Graffin
Dansers
Maia Makhateli – Victor Caixeta
Postscript - ‘Black duet’
Hoewel voormalig NDT-choreografen Sol León en Paul Lightfoot Postscript al in 2005 creëerden, bevat de choreografie alle elementen van hun meesterschap: een magistrale muzikaliteit, een ongrijpbare, mysterieuze sfeer en een onbeschrijflijk inventieve bewegingstaal, variërend van lyrisch tot weerbarstig tot virtuoos. Eerste solist Olga Smirnova: “Het is een heel uitdagend, intrigerend proces om nieuwe manieren van bewegen te vinden die totaal afwijken van de klassieke balletposities die ik gewend ben. De expressiviteit van bepaalde, opzettelijk onaantrekkelijke bewegingen versterkt op aangrijpende wijze het hoofdthema van dit duet, een relatiebreuk. Voor mij is dit duet een organische verbinding tussen de muziek van Philip Glass en de psychologische ondertoon van de choreografie, die de pijn en teleurstelling van onbereikbaar geluk tot uitdrukking brengt.”
Choreografie en kostuumontwerp
Sol León en Paul Lightfoot
Muziek
Philip Glass – Metamorphosis Two (1989)
Piano
Olga Khoziainova
Kostuumvervaardiging
Hermien Hollander
Lichtontwerp
Wijnand van der Horst
Instudering
Olivier Coëffard
Balletmeester
Jozef Varga
Dansers
Olga Smirnova – Jacopo Tissi
ANIMA ANIMUS - Finale
Een van de grootse successen van het afgelopen seizoen was de Nederlandse première van ANIMA ANIMUS van Associate Artist David Dawson. In dit werk onderzoekt hij vanuit zijn eigen, hedendaagse interpretatie van de klassieke ballettechniek het door Carl Gustav Jung benoemde principe van anima (het onbewuste vrouwelijke aspect van de mannelijke psyche) en animus (het onbewuste mannelijke aspect van de vrouwelijke psyche). Zo verkent de choreografie de ruimten tussen virtuositeit en lyrische poëzie, tussen menselijkheid en architectuur, tussen vorm en emotie. In de wervelende finale, die u tijdens dit gala ziet, laat Dawson de dansers over het toneel razen. Hij stuurt hen als het ware de lucht in, als engelen zwevend en glijdend door de complexe danstaal, maar evengoed verwacht hij dat ze gegrond blijven, waardoor hun bewegingen verder reiken dan de lichte, verheven esthetiek van klassiek ballet.
Choreografie
David Dawson
Muziek
Ezio Bosso – Vioolconcert nr. 1 - ‘Esoconcerto’ - III. Presto con Fuoco (2017)
Viool
Frederieke Saeijs
Decorontwerp
John Otto
Kostuumontwerp
Yumiko Takeshima
Lichtontwerp
James F. Ingalls
Balletmeester
Jozef Varga
Dansers
Riho Sakamoto, Yuanyuan Zhang
Constantine Allen, Joseph Massarelli, Timothy van Poucke, Sem Sjouke
Kira Hilli, Arianna Maldini, Alexandria Marx, Mila Nicolussi Caviglia
Pauze
Remembrance
Begin vorig jaar maakte de jonge Nederlandse danser en choreograaf Joshua Junker zijn eerste creatie voor de Junior Company van Het Nationale Ballet. En met succes: zijn Remembrance kreeg jubelende recensies en Junker werd onderscheiden met de Aanmoedigingsprijs van Dansersfonds '79. Junker liet zich voor zijn choreografie inspireren door de relatie tussen het menselijk lichaam van nu en dat van zo’n tweehonderdduizend jaar geleden. Hoewel er intrinsiek weinig verschil is – beide zijn opgebouwd uit dezelfde biologische en chemische processen – is de samenleving waarin ze functioneren totaal veranderd. Wat voor uitdagingen brengt dat met zich mee voor de huidige mens? Hoe ga je om met je ‘oerlichaam’ in een wereld vol technologische vernieuwingen?
Choreografie
Joshua Junker
Muziek
Hidden Orchestra – East London Street (Drums Only Version)
Balmorhea – Remembrance
Sound design
Bas Ibellini
Kostuumontwerp
Oliver Haller
Lichtontwerp
Wijnand van der Horst
Balletmeester
Michele Jimenez
Dansers
Patrik Benák, Nicola Jones, Polina Loshchylina, Frédérique Meewis, Robin Park, Skya Powney, Soshi Suzuki, Francesco Venturi, Vincent Vivet, Louisella Vogt, Sven de Wilde, Bo-Ann Zehl
Sonate
Als tienjarige droomde Uwe Scholz ervan dirigent te worden. Toch groeide Scholz uit tot een van de belangrijkste choreografen van zijn generatie. Daarnaast was hij artistiek directeur en hoofdchoreograaf bij achtereenvolgens Ballett Zürich en het Leipziger Ballett. In 1987 creëerde hij Sonate, een pas de deux die de levensreis van een liefdeskoppel symboliseert. Tweede solist Elisabeth Tonev zegt: “Sonate is heel speciaal voor mij: het gaat over vriendschap en ik mag het dansen met mijn meest speciale jeugdvriend en danspartner Victor. Zo is het echt een aandenken aan de band die we delen en alle herinneringen die we samen hebben gemaakt. Een piano, een cello en twee vrienden op het toneel – meer heb je niet nodig.”
Choreografie
Uwe Scholz
Muziek
Sergej Rachmaninov – uit Cello sonate in G minor op. 19 – deel 3. Andante
Cello
Artur Trajko
Piano
Mikhail Murach
Kostuumontwerp
Kostuumafdeling Het Nationale Ballet
Lichtontwerp
Wijnand van der Horst
Instudering
Thiago Bordin
Balletmeester
Guillaume Graffin
Dansers
Elisabeth Tonev – Victor Caixeta
Thando - Wereldpremière
Mthuthuzeli November werd geboren in Kaapstad, Zuid-Afrika en heeft zich in de afgelopen jaren snel ontwikkeld als danser en dansmaker. Zijn choreografieën kenmerken zich door hun eigen, duidelijke stijl, waarbij November klassieke dans beïnvloedt en versterkt met ritmes en andere invloeden afkomstig uit Afrika. Ted Brandsen, directeur Het Nationale Ballet, zegt: “Het was hoog tijd om Mthuthuzeli hier te introduceren! In de rest van Europa en Amerika is zijn ster allang rijzende, maar in Nederland heeft nog vrijwel niemand zijn werk gezien. Daar komt nu verandering in, want vanaf seizoen 2024-2025 zal hij de rol van Associate Artist bij de Nationale Balletacademie vervullen. Als voorproefje presenteren we vanavond Thando, dat hij speciaal voor dit gala heeft gecreëerd.” Thando betekent ‘liefde’ en het duet is dan ook een verkenning van dit thema – van hoe krachtig én delicaat de liefde kan zijn.
Choreografie
Mthuthuzeli November
Muziek
Mthuthuzeli November – Thando
Kostuumontwerp
Oliver Haller
Lichtontwerp
Wijnand van der Horst
Balletmeester
Jozef Varga
Dansers
Anna Tsygankova – Giorgi Potskhishvili
Trois gnossiennes
Trois gnossiennes, op de gelijknamige muziek van Erik Satie, was oorspronkelijk het laatste deel van Hans van Manens Five Short Stories (1982). Later maakte de choreografie deel uit van het programma Pianovariaties, waarin Van Manen zich – zoals altijd – bezighoudt met de (vaak conflictrijke) verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Na de vileine spot van Sarcasmen (Pianovariaties II) lijkt in Trois gnossiennes (Pianovariaties III) een voorlopige wapenstilstand tussen de seksen bereikt. Is er in het begin nog sprake van onderhuidse spanning tussen de man en vrouw, geleidelijk verandert de sfeer in een van overgave en harmonie: de partners hebben een vanzelfsprekend vertrouwen in elkaar en vullen elkaar perfect aan. Door de vleugel en zijn bespeler langzaam over het toneel te laten voortduwen, betrekt Van Manen deze wezenlijk bij de choreografie.
Choreografie
Hans van Manen
Muziek
Erik Satie – Trois gnossiennes (1893)
Piano
Olga Khoziainova
Kostuumontwerp
Joop Stokvis, Hans van Manen
Lichtontwerp
Jan Hofstra
Balletmeesters
Rachel Beaujean, Larissa Lezhnina
Dansers
Erica Horwood – Timothy van Poucke
Pianoduwers
Robin Park, Guillermo Torrijos, Francesco Venturi
Raymonda - Pas Classique Hongrois
Ter gelegenheid van zijn zestigjarig bestaan bracht Het Nationale Ballet begin 2022 voor het eerst een eigen versie uit van Raymonda, het laatste grote meesterwerk dat Marius Petipa in 1898 creëerde. In deze grootschalige productie, bekroond met vier en vijf sterren, gaf adjunct-artistiek directeur Rachel Beaujean enerzijds nieuwe glans aan Petipa’s wonderschone choreografieën, maar plaatste ze anderzijds het verhaal in een nieuwe, bij de huidige tijd passende context. De jonge groothertogin Raymonda volgt niet het geijkte, voor haar uitgestippelde pad – trouwen met kruisridder Jean de Brienne – maar kiest haar eigen weg én haar ware liefde, de mysterieuze sjeik Abd al-Rahman. Tijdens dit Gala ziet u de apotheose van het ballet: de Pas Classique Hongrois. Ter ere van het huwelijk van Raymonda en Abd al-Rahman wordt een groots, virtuoos huwelijksdansfestijn uitgevoerd, met de twee geliefden als stralend middelpunt.
Choreografie
Marius Petipa
Productie en additionele choreografie
Rachel Beaujean
Muziek
Aleksandr Glazoenov – uit de derde akte van Raymonda (1898)
Decor- en kostuumontwerp
Jérôme Kaplan
Lichtontwerp
James F. Ingalls
Balletmeesters
Guillaume Graffin, Larissa Lezhnina
Dansers
Maia Makhateli – Young Gyu Choi
Nina Tonoli, Yuanyuan Zhang, Sebia Plantefève-Castryck, Elisabeth Tonev, Chloë Réveillon, Luiza Bertho, Arianna Maldini, Emma Mardegan
Sem Sjouke, Sho Yamada, Jan Spunda, Fabio Rinieri, Patrik Benák, Sander Baaij, Leo Hepler, Daniel Silva
NB: de danserscasts zijn tot op het laatste moment onder voorbehoud.
Muzieklicenties
Future’s Tense
Music Published / Licensed by © Schott Music GmbH & Co. KG, Mainz / Albersen Verhuur B.V. ’s-Gravenhage
After the Rain
Music Published / Licensed by © Universal Edition, Wien / Albersen Verhuur B.V. ’s-Gravenhage
Two pieces for HET
Illusion: Music Published / Licensed by © Fennica Gehrman, Helsinki / Albersen Verhuur B.V. ’s-Gravenhage
Psalom: Music Published / Licensed by © Universal Edition, Wien / Albersen Verhuur B.V. ’s-Gravenhage
ANIMA ANIMUS
Music Published / Licensed by © Buxus Edizioni, Milan / Albersen Verhuur B.V. ’s-Gravenhage
Muzikale begeleiding
Het Balletorkest o.l.v. Matthew Rowe
Vervaardiging decors, kostuums, rekwisieten, kap en grime, toneeltechniek, belichting en geluid
De Techniek Nationale Opera & Ballet
Productieleider
Anu Viheriäranta
Voorstellingsleiders
Kees Prince
Wolfgang Tietze
Pieter Heebink
Productievoorbereider
Gerko Min
Eerste toneelmeester
Jeroen Jaspers
Lichtsupervisor
Wijnand van der Horst
Eerste belichter
Angela Leuthold
Volgspotters
Anton Shirkin
Carola Robert
Marleen van Veen
Panos Mitsopoulos
Coördinator volgspotters
Ariane Kamminga
Geluidstechnici
David te Marvelde
Florian Jankowski
Vervaardiging kostuums
Kostuumafdeling Het Nationale Ballet
Assistent kostuumproductie
Eddie Grundy
Eerste kleder
Andrei Brejs
Eerste grimeur
Linda Vreeburg
Orkestinspecteur
David Eijlander
Totale voorstellingsduur
Circa twee uur en vijftig minuten, inclusief een pauze
Het Balletorkest
Eerste viool
Sarah Oates, concertmeester
Kotaro Ishikawa
Suzanne Huynen
Robert Cekov
Tinta Schmidt von Altenstadt
Majda Varga-Beijer
Olga Caceanova
Sandra van Eggelen-Karres
Irene Nas
Anna Sophie Torn
Hester van der Vlugt
Tweede viool
Arnieke Ehrlich
Yumi Goto
Radka Dijkstra-Dohnalová
Willy Ebbens
Christiane Belt
Casper Donker
Dick de Graaff
Bert van den Hoek
Danna Paternotte
Myrte van Westerop
Altviool
Naomi Peters
Arwen Salama-van der Burg
Maria Ferschtman
Joël Waterman
Dirk Feller
Giles Francis
Frank Goossens
Karen de Wit
Cello
Artur Trajko
Lies Schrier
Evelien Prakke
Willemiek Tavenier
Emma Besselaar
Oliver Parr
Contrabas
Annelies Hemmes
Lucía Mateo Calvo
Teun Godschalk
Nienke Kosters
Florian Lansink
Fluit
Sarah Ouakrat
Karin Leutscher
Marie-Cécile de Wit
Hobo
Juan Esteban
Mendoza Bisogni
Ainhoa Pérez Echepare
Klarinet
Ina Hesse
Abraham Gomez Chapa
Joris Wiener
Fagot
Janet Morgan
Maud van Daal
Hoorn
Ward Assmann
Elisabeth Oltra Sangenaro
Christiaan Beumer
Hendrik Marinus
Trompet
Bob Koertshuis
Erik Torrenga
Joost Hettinga
Bas Otten
Trombone
Bram Peeters
Wilco Kamminga
Marijn Migchielsen
Tuba
Elias Gustafsson
Pauken
Peter de Vries
Slagwerk
Richard Jansen
Federico Martínez Moreno
René Oussoren
Arjan Roos
Harp
Jet Sprenkels
Piano
Elena Kim
Bruggenbouwer tussen muziek en dans
Vertrekkend muzikaal leider van Het Nationale Ballet en chef-dirigent van Het Balletorkest Matthew Rowe combineert de magie van livemuziek met de betovering van ballet. “Een live spelend orkest geeft een balletvoorstelling extra elektriciteit.”
Bruggenbouwer tussen muziek en dans
Matthew Rowe is een man met een missie: het bereiken van een ultieme symbiose tussen dans en muziek. Die missie streeft hij bij Het Nationale Ballet na sinds 2004, toen hij er zijn debuut als gastdirigent maakte. Na zijn aantreden als muzikaal leider van Het Nationale Ballet en chef-dirigent van Het Balletorkest in 2012, speelde Rowe een belangrijke rol in de muzikale en artistieke samenwerking tussen balletgezelschap en orkest.
Live-uitvoeringen van ballet vragen om perfecte synchronisatie tussen muziek en dans. Dat vergt niet alleen technische precisie, maar ook een instinctieve samenwerking tussen dirigent, orkest en dansers. Zelf zegt hij daarover, in een interview op de site van Nationale Opera & Ballet: “Het Engelse woord voor dirigent, conductor, betekent heel letterlijk het doorgeven van elektriciteit. Als dirigent maak ik mogelijk dat er iets tot stand komt, wat het ook is. Livemuziek is een levend, ademend iets, gecreëerd door de musici in de bak. Daardoor wordt het een gedeelde reis met de dansers op het toneel, elke avond is anders.”
Perfect verweven
De dirigent weet als geen ander hoe muziek de dans ondersteunt, terwijl dans de muziek tot leven brengt. Rowe: “De mooiste balletvoorstellingen ontstaan wanneer dans en muziek perfect met elkaar verweven zijn, waarbij de ene kunstvorm de andere versterkt. Het is mijn taak om deze twee verschillende expressieve talen – de ene fysiek, de andere auditief – zo mooi mogelijk te laten versmelten.”
Rowes kennis van muziek en gevoel voor ritme maken hem ook de perfecte partner voor dansers. Hij weet precies wanneer hij de muziek moet aanpassen om de dansers de ruimte te geven om hun beste werk te laten zien. “Met de dansers overleg ik wat ze van het orkest nodig hebben. Elke danser is anders. De een draait heel snelle pirouettes en de ander springt juist heel hoog. Daar moet ik rekening mee houden als ik het tempo opschroef of juist even vertraag. Dat lijkt misschien een beperking, maar ik vind werken met dansers een verrijking. Ik hou van de dialoog en het vertrouwen. Orkest en dansers groeien in een voorstelling en samen vinden we elke uitvoering iets nieuws uit.”
Flexibel en alert
Ook tussen dirigent en orkest zijn dialoog en vertrouwen belangrijk, volgens Rowe. “De musici zitten met hun rug naar het toneel, dus alleen ik heb zicht op de dansers. Om goed op ze te kunnen reageren, vertrouwt het orkest volledig op mij.” Daarbij heeft het orkest het fenomenale vermogen om snel te reageren en toch samen te blijven, aldus Rowe. “De musici van Het Balletorkest spelen niet alleen prachtig, maar zijn ook uiterst flexibel en alert. Ze kunnen zich elk moment aanpassen aan wat er op het toneel gebeurt. Normaal gesproken is oogcontact de belangrijkste vorm van communicatie tussen de dirigent en het orkest, maar omdat ik tijdens een balletvoorstelling zo gefocust moet zijn op de dansers, zijn de musici voor hun inspiratie en begeleiding vooral aangewezen op fysieke gebaren. Gelukkig werken het orkest en ik al heel lang samen en begrijpen we elkaar door en door.”
Rowe vindt het bijzonder dat Het Nationale Ballet live muzikale begeleiding waardeert en zelfs koestert. “Orkesten staan tegenwoordig zo onder druk, dus het is geweldig dat hier het belang ervan nooit wordt vergeten. Dat onze dansers kunnen optreden met livemuziek, met soms wel zestig, zeventig, tachtig musici in de bak, is iets heel bijzonders en kostbaars.”
Muzikaal afscheid
Vanavond neemt Het Nationale Ballet afscheid van twee belangrijke mensen: eerste pianist Olga Khoziainova en Matthew Rowe, muzikaal leider bij Het Nationale Ballet en chef-dirigent van Het Balletorkest. Collega’s van beiden brengen hieronder daarom een eerbetoon aan hen, om op die manier hun belang voor ons gezelschap én voor hen persoonlijk te belichten.
Matthew Rowe
Matthew Rowe is een uitzonderlijk veelzijdige dirigent met een breed repertoire. Hij onderscheidt zich door zijn kwaliteit en ervaring op het gebied van complexe samenwerkingsproducties. Hij maakte zijn debuut bij Het Nationale Ballet in 2004. Daarna keerde hij elk seizoen terug als gastdirigent, tot zijn aanstelling als muzikaal leider van Het Nationale Ballet en chef-dirigent van Het Balletorkest in 2012. Vanuit deze dubbelfunctie heeft Rowe een belangrijke rol gespeeld in de muzikale en artistieke samenwerking tussen balletgezelschap en orkest. Hij heeft een enorme bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van Het Balletorkest en de positie en het aanzien als toonaangevend orkest voor dans die het orkest internationaal verworven heeft.
Collega’s over Matthew Rowe
Ted Brandsen, artistiek directeur van Het Nationale Ballet:
“Matthew Rowe heeft een enorme bijdrage geleverd aan de samenwerking tussen Het Nationale Ballet en Het Balletorkest en daarmee ook aan de artistieke bloei van ons gezelschap. Onder zijn bezielende muzikale leiding hebben veel prachtige projecten plaatsgevonden en zijn dansers en musici dichter naar elkaar toe gegroeid. Matthew is een bijzondere musicus en een begenadigd balletdirigent, die goed weet wat dansers aan de ene kant en musici aan de andere kant nodig hebben, en altijd probeert mensen samen te brengen.”
Hans van Manen, choreograaf:
“Matthew is een geweldige dirigent die ontzettend goed is in het begeleiden van dans, omdat hij én de muziek én de choreografie begrijpt. Hij staat open voor suggesties – zo mag ik hem altijd onderbreken als het nodig is – en wij hebben al jarenlang een heel fijne samenwerking.”
Hebe Mensinga, concertmeester en eerste violist bij Het Balletorkest:
“Leuke herinneringen zijn de keren dat Matthew het hele orkest aan het begin van het seizoen bij hem thuis uitnodigde. Hij en zijn vrouw waren zo warm en gastvrij en maakten de heerlijkste gerechten. Ook was het een paradijs voor de kinderen, die in de tuin en op zolder speelden en ondertussen allerlei soorten taart naar binnen werkten… De week erna begonnen we dan met intensief repeteren; de voorbereiding voor de eerste productie van het seizoen. Het was altijd een feestje – een prachtig begin!”
Piet van Gennip, directeur van Het Balletorkest:
“Matthew Rowe, onze uitzonderlijke chef-dirigent, kwam in dienst van Het Balletorkest en Het Nationale Ballet na de ingrijpende bezuinigingen in 2012. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van het orkest tot waar het vandaag de dag staat, continu presterend op het hoogste artistieke niveau. Zowel voor mij als voor het managementteam van Het Balletorkest is het een groot genoegen geweest de afgelopen elf jaar met Matthew te werken. Hij is iemand met veel gevoel voor communicatie en oog voor detail, en heeft zich met ongelooflijke toewijding ingezet om Het Balletorkest en Het Nationale Ballet zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen, zowel op het toneel als daarbuiten.”
Annabelle Lopez Ochoa, choreograaf:
“Matthew Rowe: de warmste en aardigste dirigent met wie ik ooit heb samengewerkt. Ik wens hem ontzettend veel succes, plezier en al het goeds bij zijn nieuwe muzikale avonturen. En daarbij hoop ik natuurlijk dat zijn baton nog vaker het pad mag kruisen met mijn balletten!”
Olga Khoziainova
De Russische Olga Khoziainova begon op zesjarige leeftijd met muzieklessen en studeerde uiteindelijk af met diploma’s voor piano, muziekgeschiedenis en muziektheorie. Hierna trad ze in dienst als pianist bij het Moskouse Kamer Ballet (het tegenwoordige Nationaal Theater), en tegelijkertijd als concertmeester en solist bij de Moskouse Unie van Muziekensembles. In 1992 vervolgde Khoziainova haar carrière bij het Fins Nationaal Ballet en werkte ook voor het Hamburger Ballett en American Ballet Theatre. In 1998 werd ze uitgenodigd om als eerste pianist bij Het Nationale Ballet te komen werken. Sindsdien woont en werkt ze in Amsterdam. Naast haar werk bij diverse balletgezelschappen treedt Khoziainova regelmatig op als (veelgevraagd) concertpianist, zoals onder meer in Moskou, Sint-Petersburg, Shanghai, Beijing, Londen, Parijs en op festivals in Edinburgh en Houston.
Collega’s over Olga Khoziainova
Ryoko Kondo, pianist bij Het Nationale Ballet:
“Olga inspireert ons al vele jaren met haar muziek. Ze is een spontane muzikant met een verbazingwekkende flexibiliteit, die perfect is voor ballet. In de lessen gaf ze de dansers dan ook veel plezier én steun, met talloze prachtige melodieën. Haar optredens op het podium waren daarentegen altijd bescheiden, omdat haar prioriteit – ook dan – lag bij het ondersteunen van de dansers. We hielden allemaal van haar als onze charmante muzikale fairy godmother!”
Anna Tsygankova, eerste solist:
“Ik heb altijd gezegd: muziek houdt mij in evenwicht en kan mij vleugels geven. En ik ben Olga eeuwig dankbaar dat ik dit met haar heb mogen ervaren. In de afgelopen jaren heeft ze mij laten beleven hoeveel impact het heeft om een echte muzikant te hebben die je tijdens het dansen ondersteunt en je door de passen heen loodst. Ik herinner me prachtige repetities wanneer ze mijn Odette-solo, Giselle-passen of andere klassieke juweeltjes begeleidde. Samen waren we zo in staat om een magische sfeer vol betekenis te creëren.”
Hans van Manen, choreograaf:
“Ik heb heel vaak met Olga gewerkt. Ze begrijpt onmiddellijk wat je bedoelt en het klopt dan ook altijd meteen! Haar spel is heel persoonlijk en altijd prachtig.”
Altin Kaftira, voormalig eerste solist en fotograaf bij Het Nationale Ballet:
“Ik kan non-stop over Olga praten. Ze is de meest sociale, genereuze en inspirerende collega, artiest én vriendin die ik ken. Van het begin tot het einde van de dag straalt ze zoveel energie uit dat je bijna de warmte van de zon voelt – zelfs op een bewolkte dag. Dat doet ze zo natuurlijk en oprecht dat ze het zelf waarschijnlijk niet eens doorheeft. Toen ik nog danser was, was mijn criterium om mee te doen aan een les dan ook simpel: ik ging naar de les waar Olga speelde en ik koos de plek aan de barre die het dichtst bij de piano was. Af en toe vroeg ze ons welke muziek we graag wilden horen, of vroeg ze alleen om vier gekke geluiden en daar maakte ze dan een heel liedje van. Ik moest er altijd om lachen. Haar muziek was een waar zonnestraaltje in onze ochtendroutine.”
10 jaar Junior Company
Een overzicht van hoogtepunten
10 jaar Junior Company
Augustus 2013
Oprichting Junior Company door Het Nationale Ballet en de Nationale Balletacademie
November 2013
Première eerste landelijke tournee
2014
Start van buitenlandse tournees, beginnend met Londen. In de jaren daarop volgden onder andere Spanje, Indonesië en Hongarije
2015
Narnia: De leeuw, de heks en de kleerkast, in samenwerking met hiphopdansgezelschap ISH Dance Collective
2015
Blink, choreografie van Juanjo Arqués. Artistiek leider Ernst Meisner: “Dit werk past – nog steeds – zó goed bij onze jonge dansers.”
2016
Optreden tijdens balletcompetitie Prix de Lausanne, waarvoor Ernst Meisner het ballet No Time Before Time maakte
2017
Caroline Sayo Iura wordt vaste balletmeester bij de Junior Company
2018
GRIMM, in samenwerking met ISH Dance Collective
2018
De kleine grote kist, een kindervoorstelling gechoreografeerd door Ernst Meisner
2020
Valse Fantaisie, het eerste Balanchine-ballet op het Junior Company-repertoire
2021
In and Out, balletjuweel uit de schatkist van Hans van Manen
2023
Dorian, in samenwerking met solisten van Het Nationale Ballet en ISH Dance Collective
2024
Echoes of Memories (wereldpremière), choreografie Joseph Toonga, als onderdeel van het jubileumprogramma Tien